Alcohol blijft de belangrijkste uitgaansdrug

Uitgaan

Uitgaan is voor velen het moment om zich te ontspannen, zich eens goed uit te leven of gewoon met vrienden een losse babbel te hebben. In het uitgaansleven worden genotsmiddelen meer aanvaard dan wat wettelijk getolereerd wordt. Vaak krijgen deze middelen bij het uitgaan een centrale plaats.Hunt, G., Moloney, M. and Evans, K. (2010), Youth, drugs and nightlife, New York, Routledge.

Toch is het fout uitgaansgelegenheden te labelen als dé plaatsen waar het gebruik van alcohol en illegale drugs plaatsvindt. Recent onderzoek toont aan dat het gebruik van illegale drugs bij clubbezoekers vaak elders begon of plaatsvond. Gewoon op straat, bij vrienden thuis of op privéfeestjes.Kelly, B.C., LeClair, A. and Parsons, J.T. (2013), ‘Methamphetamine use in club subcultures’, Substance Use & Misuse, 48(14), 1541-1552.

‘Alcohol is de belangrijkste drug bij het uitgaan.’

Wel is er een verband tussen uitgaan en middelengebruik. Zo wijst het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving er in zijn jaarrapport 2015 op dat het gebruik van drugs onder mensen die uitgaansgelegenheden bezoeken wijd verspreid is. Het gebruik van alcohol en illegale drugs ligt wezenlijk hoger bij regelmatige uitgaanders dan bij de algemene bevolking.Bolier, L. e.a. (2011), ‘Alcohol and drug prevention in nightlife settings: a review of experimental studies’, Substance Use & Misuse, 46(13), 1569-1591.

Alcohol als uitgaansdrug

In de Europese unie is alcohol de belangrijkste drug in het uitgaansleven.Hughes, K. and Bellis, M.A. (2012), ‘Drinking environments’, in Anderson, P. e.a. (Eds), Alcohol in the European Union. Consumption, harm and policy approaches, Copenhagen, WHO Regional Office for Europe.De VAD-resultaten bevestigen dat. Zeven op de tien uitgaanders gebruiken minstens één keer per week alcohol. De meeste uitgaanders (82%) drinken ook alcohol op de uitgaansavond zelf.

Een relatief nieuw fenomeen is het indrinken, het vooraf drinken van alcohol om ‘in vorm’ aan de uitgaansgelegenheid aan te komen. Uit de VAD-studie blijkt dat indrinken voor velen een vast uitgaansritueel is: 59% drinkt meestal of altijd in voor het uitgaan. Dat kan thuis zijn, bij vrienden of op de plek van afspraak. Dit vooral om al op voorhand in de stemming te geraken (39%). Een kwart (24%) doet dit omdat het goedkoper is dan alcoholische drank te kopen op de uitgaansplek zelf.

Amerikaans onderzoek bevestigt dat jongvolwassenen vooral indrinken omwille van economische redenen. Alcohol in de winkel kopen en thuis of onder vrienden drinken is een stuk goedkoper dan dit in een horecazaak te doen.Wells, S. e.a. (2009), ‘Policy implications of the widespread practice of ‘pre-drinking’ or ‘pre-gaming’ before going to public drinking establishments – are current prevention strategies backfiring?’, Addiction, 104(1), 4-9.Ook de verheerlijkende cultuur van het zo vlug mogelijk dronken zijn, het zogenaamde bingedrinken, speelt een rol bij het indrinken.

Bingedrinken

Uit het VAD-onderzoek blijkt dat er een verband is tussen de frequentie van indrinken en die van bingedrinken. Bingedrinken is een fenomeen dat de laatste jaren regelmatig de media haalde. Het duidt op het drinken van verschillende alcoholische dranken op korte tijd. In het VAD-uitgaansonderzoek wordt bingedrinken gedefinieerd als het binnen een tijdsspanne van twee uur drinken van minstens vier glazen alcohol voor vrouwen en minstens zes glazen voor mannen.

‘Eén op drie uitgaanders doet aan bingedrinken.’

Het onderzoek toont aan dat een derde van de uitgaanders (33%) minstens één keer per week aan bingedrinken doet. Zulke risicoverhogende drinkpatronen zijn in de eerste plaats een mannenzaak: dubbel zoveel mannen als vrouwen zetten zich minstens eens per week aan het bingedrinken (43% versus 21%).

Het is niet verwonderlijk dat veel meer mannen dan vrouwen kenmerken van risicovol alcoholgebruik vertonen. Om dit na te gaan hanteerde VAD de verkorte versie van het door de Wereldgezondheidsorganisatie ontwikkelde screeningsinstrument AUDIT.AUDIT meet in welke mate er zich indicaties voordoen die wijzen op gezondheidsbedreigende effecten van alcohol drinken.Uit deze screening blijkt dat bijna de helft van de mannen (44%) tekenen van risicovol alcoholgebruik vertoont. Dit is vier keer meer dan bij de vrouwelijke uitgaanders (12%).

Illegale drugs

Verschillende onderzoeken toonden aan dat ketamine sinds het begin van deze eeuw steeds meer ingeburgerd raakte in het uitgaansleven.Hesse, M., Tutenges, S., & Schliewe, S. (2010), ‘The use of tobacco and cannabis at an international Music festival’, European Addiction Research, 16(4), 208-212; Ramo, D.E. e.a. (2010), ‘Typology of club drug use among young adults recruited using time-space sampling’, Drug and Alcohol Dependence, 107(2-3), 119-127.Hoewel het aandeel gebruikers van ketamine nog eerder beperkt blijft in het VAD-uitgaansonderzoek (5% laatstejaarsgebruik in 2015), is er sinds 2009 een vervijfvoudiging van het aandeel gebruikers waarneembaar.

Cocaïne en amfetamines zijn twee andere illegale drugs die vaak onder de noemer partydrugs worden geplaatst. Uit een studie in verschillende EU-landen blijkt het gebruik van cocaïne meestal plaats te vinden op privéparty’s, in cafés en bars, op muziekconcerten en -festivals of in clubs.Frijns, T. en van Laar, M. (2013), ‘Amphetamine, ecstasy and cocaine: typology of users, availability and consumption estimates’, in Trautmann, F. e.a. (Eds.), Further insights into aspects of the EU illicit drugs markets, Brussels, European Union.

‘Gebruik van cocaïne amfetamines vrij stabiel.’

Europese onderzoeksresultaten over amfetaminegebruik tonen een veel hoger gebruik aan bij uitgaanders dan in de algemene bevolking tussen 15 en 34 jaar.Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving, (2010). Jaarverslag 2010: Stand van de drugsproblematiek in Europa, Lissabon, EMCDDA.Cocaïne en amfetamines kennen over de VAD-uitgaansonderzoeken heen geen opvallende pieken of dalen. Cocaïne kent steeds een laatstejaarsgebruik net boven en amfetamines net onder de 10%. Het regelmatig gebruik van beide middelen situeert zich in regel rond de 2 à 3%.

Als we naar het verband tussen de uitgaansfrequentie in de verschillende settings en de gebruiksfrequentie van middelen kijken, dan zien we vooral in clubs verbanden. Naarmate men vaker in die gelegenheden uitgaat, gebruikt men ook vaker cannabis, xtc, cocaïne, ketamine, lachgas en energy drinks.

Er is uiteraard een sterk verband tussen de frequentie van cafébezoek en de gebruiksfrequentie van alcohol. In andere settings zijn er duidelijk minder verbanden tussen uitgaans- en gebruiksfrequentie.

In vergelijking met het eerste VAD-uitgaansonderzoek in 2003 is de manier waarop uitgaanders omgaan met gezondheidsaspecten tijdens het uitgaan verbeterd. Niet alleen is het middelengebruik in die periode over het algemeen gestaag gedaald, de uitgaanders zijn ook meer met hun gezondheid bezig dan vroeger.

‘Uitgaanders zijn meer met hun gezondheid bezig.’

Een grote groep uitgaanders past een aantal gezondheidsmaatregelen toe. Sommige maatregelen, zoals goed uitgeslapen zijn en regelmatig afkoelen bij het uitgaan, werden al vanaf het begin ruim toegepast en bleven sindsdien vrij stabiel.

Andere, zoals voldoende water drinken, niet met de wagen rijden en afspraken maken met vrienden, waren in de eerste jaren op kleinere schaal aanwezig. Ondertussen worden ze door meer uitgaanders toegepast. Een maatregel die aan het begin amper werd toegepast, is ondertussen goed ingeburgerd: het dragen van verschillende lagen kledij zodat je kledingstukken kan uittrekken als je het te warm krijgt.

Het ‘niets doen’ is de laatste jaren spectaculair gedaald. Er zijn nog amper uitgaanders die geen voorzorgsmaatregelen nemen. Dat was in de eerste edities van het VAD-onderzoek nog duidelijk anders.

Preventie

Uit studies blijkt dat een community-gerichte aanpak preventieve effecten kan hebben op risicovol gebruik en de daaraan verbonden nadelige gevolgen zoals kwetsuren en geweldpleging. Bolier, L., e.a. (2011), ‘Alcohol and drug prevention in nightlife settings: a review of experimental studies’, Substance Use & Misuse, 46(13), 1569-1591.

‘Community-gerichte preventie werkt.’

Het trainen van medewerkers in uitgaanssettings heeft veel potentieel om problemen in het uitgaansleven te beperken. Zeker als dit gebeurt in combinatie met beleidsinterventies die erop gericht zijn om de geldende regels te laten naleven. Denk aan de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol.

Daarnaast is het nodig om een aantal eenvoudige maatregelen op basis van gezond verstand toe te passen zoals voldoende afkoeling, beschikbaarheid van gratis drinkwater en een doordachte keuze over muziekgenres en geluidsniveau.

Quality Nights

Met het kwaliteitslabel Quality Nights (QN) reikt VAD preventiemethodieken en -materialen aan clubs en organisatoren van uitgaansevents aan. QN komt aan de meeste van bovenstaande aanbevelingen tegemoet.

Wie minimaal volgende zes basismaatregelen uitvoert, krijgt het label: het ter beschikking stellen van gratis oordoppen, gratis water, een aanbod voorzien om aan condooms te geraken, initiatieven voor veilig verkeer opzetten, het verstrekken van gezondheidsinformatie en het opleiden van personeel. Deze opleiding kan gaan over eerste hulp bij drugsincidenten tijdens het uitgaan, verantwoord schenken of conflicthantering.

Peersupport

Daarnaast coördineert VAD het peersupport-project Safe ’n Sound. Hierbij informeren getrainde vrijwilligers bezoekers van clubs, festivals en dance-events over de risico’s van alcohol en andere partydrugs. Doel is om de risico’s te beperken voor uitgaanders die gebruiken of die van plan zijn om te gebruiken.

De projectmedewerkers onderhouden ook een website en een facebookpagina waarop tips naar de doelgroep worden verspreid. Hun vrijwilligers verspreiden de risicobeperkende boodschap ook binnen hun eigen vriendenkring.

Omdat uitgaan niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk vaak grensoverschrijdend is, is VAD ook partner in New Net, een Europese netwerk van organisaties die werken aan preventie en risicobeperking in het uitgaansleven.

Vruchten

VAD toont met het uitgaansonderzoek aan dat er over de laatste twaalf jaren geleidelijk aan minder (frequente) gebruikers van alcohol en illegale drugs zijn in het uitgaansleven. Bovendien geven steeds meer uitgaanders aan gezondheidsmaatregelen te nemen. Dit bewijst dat een aangehouden inspanning op het vlak van preventie vruchten afwerpt.

‘Preventie werpt vruchten af.’

Ondanks deze positieve evoluties blijft er werk aan de winkel. Er is nog steeds beduidend meer gebruik in het uitgaansmilieu dan bij de algemene bevolking. In het laatste uitgaansonderzoek steeg het frequent gebruik van alcohol en cannabis opnieuw licht. Het gebruik van sommige producten, zoals recent xtc en ketamine, stijgt. Nog steeds geven zes op de tien respondenten aan dat zij bij het uitgaan geen afspraken maken met vrienden. Preventie in het uitgaansleven verdient dan ook blijvende aandacht.