Solidariteit in superdiversiteit

Veranderende maatschappij

De huidige maatschappij is zeer divers. Zowel qua persoonlijkheid, karakter, mogelijkheden, interesses en keuzes. De verschillen kunnen groot zijn. Toch moeten we met elkaar samenleven. Dit is van oudsher niet evident.

‘We moeten zoeken naar nieuwe omgangsvormen.’

Stijgende migratie voegt nieuwe mensen toe. Op die manier verandert de maatschappij de laatste decennia nog meer fundamenteel. Hierbij gaat het niet alleen over diversiteit maar ook over superdiversiteit, een diversiteit binnen die diversiteit.

In deze context van superdiversiteit moeten we zoeken naar nieuwe omgangsvormen om elkaar te blijven ontmoeten. Dat moet vooral een verhaal van ‘ons’ worden, niet van ‘wij-zij’. Het is een kunst om in die nieuwe context van superdiversiteit solidariteit tot ontwikkeling te laten komen.

DieGem-onderzoek

Het DieGem-onderzoek staat voor Diversiteit en Gemeenschapsvorming. Gedurende vier jaar werd met een multidisciplinair team van sociologen, geografen, pedagogen en politieke wetenschappers onderzoek verricht naar solidariteit in superdiversiteit.

Vanuit een kwalitatieve benadering worden door de auteurs 21 casestudy’s van dichtbij bekeken. Deze casestudy’s situeren zich binnen een of meerdere van de volgende domeinen: wonen, werken, leren en vrije tijd.

Zo’n concrete benadering is belangrijk. Als mensen contacten leggen met elkaar, vertrekken ze niet vanuit een abstracte en universele kennis over de persoonlijkheid en cultuur van de andere. Cruciaal zijn de leefomstandigheden zoals ze zich in het hier en nu voordoen. Hierdoor zijn de casestudy’s steeds praktijkvoorbeelden waarbij die dagelijks contacten tussen mensen een centrale rol spelen en van waaruit solidariteit vorm kan krijgen.

Ont-moeten

Gaandeweg besef je als lezer dat solidariteit het best groeit vanaf de basis. Het is daar waar mensen elkaar ontmoeten dat kansen, moeilijkheden en problemen een ruimte krijgen. Via solidariteit kunnen ze verder uitgroeien tot zinvolle initiatieven en oplossingen.

Het is ook steeds een ont-moeten. Niets moet of is te verplichten vanuit een dwingend top-down kader. Het komt steeds vanuit burgers die met elkaar samenleven en op die manier bepaalde belangen behartigen. Deze samenhang, deze convivialiteit kan een voedingsbodem vormen voor burgerschapspraktijken.

Convivialiteit

Ont-moeten krijgt vorm met het woord convivialiteit. Onderlinge contacten in een diverse samenleving hoeven niet steeds gepaard te gaan met discussie, botsing, begrip of onbegrip. Het gaat veeleer over het gezamenlijk gebruik van de publieke ruimte en de wil om daar met elkaar samen te leven.

‘Theorie en praktijk worden helder bij elkaar gebracht.’

De auteurs geven aan dat convivialiteit kansen biedt om claims en kwesties bespreekbaar te maken. Beide zijn een uiting van burgerschapspraktijken en zorgen voor de mogelijkheid tot solidariteit in diversiteit.

Richtinggevend

Maar solidariteit in superdiversiteit groeit niet steeds vanzelf. Het kan zinvol zijn om dit te laten samengaan met ervaringen van professionals. Dit boek biedt geen kant en klare oplossingen, noch een stappenplan om dit tot een goed einde te brengen. Het gaat veeleer over praktijkvoorbeelden, strategieën en handvatten voor concrete actie.

De auteurs slagen erin om op een heldere manier praktijk en theorie bij elkaar te brengen. Het boek moet gelezen worden als inspiratie, good practice’s en als naslagwerk. Het is richtinggevend voor eenieder die als professional met deze thematiek in aanraking komt en in de praktijk een ondersteuning wil zijn voor die mensen die solidariteit in een superdiverse samenleving werkbaar willen maken.