Risicovol gamen

Onderzoek vult lacune in

Hoe kunnen gamers die een verslavingsrisico lopen vroeger op de radar komen? En hoe kan er dan geïntervenieerd worden? Onderzoekers zochten samen met professioneel betrokkenen, gamers en ouders naar antwoorden.PWO-Onderzoeksproject ‘Vroeginterventie bij riskant en problematisch gamegedrag’, Expertisecel ‘Empowering People’ (UC Leuven-Limburg).

‘Bij gamen is vroeginterventie cruciaal.’

De verslavingszorg omtrent gamen bevat één duidelijke lacune: hulpverlening wordt vaak pas ingeschakeld op het moment dat gamen een zware impact heeft op het leven. Preventie bereikt niet tijdig de personen die het nodig hebben.

Detectie en interventie

Daarom is ook bij gamen vroeginterventie cruciaal. Mensen moeten prille risicosignalen van overmatig gamen opvangen (vroegdetectie) en er op gepaste wijze op kunnen reageren (vroeginterventie). De belangrijkste actoren zijn volgens het onderzoek de ouders van jongeren die overgaan van lager onderwijs naar middelbaar onderwijs en een voorliefde hebben voor gamen. Het gamen gebeurt immers hoofdzakelijk thuis.

Om hierin te slagen dienen ouders ‘gamewijs’ gemaakt te worden, wegwijs in de wereld van hun gamende kind. Het is belangrijk dat ze zich bewust zijn van de risico’s van overmatig gamen en instrumenten aangereikt krijgen om het bespreekbaar te maken met hun gamend kind. Op die manier kunnen ze ook inschatten of het gamen nog voldoende beheersbaar is. Als ze op een gamewijze manier opvoeden, kan het gamen een leuke tijdsbesteding zijn.

Wat te doen als je via deze weg tot het besluit komt dat het gamegedrag van je kind riskeert te ontsporen? Het onderzoek ontwikkelde interventiestrategieën om gericht tussen te komen. Die strategieën werden samen met de eindgebruikers ontworpen en uitgewerkt. Niet alleen de onderzoekers, maar ook de jongeren en hun ouders werden beschouwd als expert.

Moeilijk gesprek

Wie rond dit thema werkt, botst meteen op een algemeen gedeelde verzuchting: de meeste ouders hebben onvoldoende basiskennis over games en gamen. Daardoor krijgen ze er ook geen vat op. En onbekend is onbemind. Gesprekken tussen gamers en ouders zijn vaak moeilijk omdat de visies op het gamen ver uit elkaar liggen. Er is veel onbegrip van ouders voor deze passie van hun kind en de gamer begrijpt de bezorgdheid van zijn ouders niet.

 ‘Ouders hebben onvoldoende basiskennis over gamen.’

Door dat gebrek aan kennis en interesse krijgen ouders geen zicht op de evolutie die de jongere doormaakt in zijn gamebeleving. Op die manier kan gamen onzichtbaar uitgroeien tot een verslavingsprobleem.

In gesprek gaan met je kind over wat, hoe en met wie hij gamet is dus belangrijk. Zo kan je inschatten of dat gamen ook een gezond onderdeel is in zijn leven. Dat vraagt extra aandacht van vele ouders voor een domein dat hen niet boeit.

Iedereen bereiken

Om deze gamewijsheid te bevorderen, moet heldere en hapklare informatie aangeboden worden op maat van ouders, met tips over hoe men inzicht krijgt in het specifieke spel van hun kind.

Gamewijs opvoeden een toegang doen vinden tot gezinnen is niet evident. Zo moeten ook ouders die zich geen vragen stellen bij het gamegedrag van hun kind, geprikkeld worden om kennis en informatie te vergaren. Die mensen bereiken, is een hele uitdaging. Deze ouders nemen niet deel aan infoavonden over gaming of gaan niet op eigen houtje op zoek naar informatie.

‘Sensibiliseren is noodzakelijk.’

Voor een media- en gamewijze opvoeding is sensibilisering noodzakelijk. Vandaar het belang van boodschappen op radio, televisie of YouTube. Die kunnen geflankeerd worden door op verschillende plaatsen en tijdstippen affiches en folders te verspreiden: op de werkvloer, op school, bij de huisarts…

Wellicht moeten er ook wetgevende initiatieven komen. Waarom voegen we geen verplichte waarschuwingen toe aan reclamefilmpjes over games?

Verantwoorde ontwikkelaars

Ook game-ontwikkelaars kunnen bijdragen tot verantwoord gamen. Zij kunnen risicosituaties in kaart brengen doordat ze de speeltijd en –wijze van gamers monitoren.

Deze ontwikkelaars kunnen in-game-elementen toevoegen die jongeren meer bewust maken van de risico’s van overmatig gamen. Bijvoorbeeld door een gamepersonage enkel optimaal te laten presteren in een vooropgesteld tijdschema, nadien treedt vermoeidheid op. Of gamers die tijdens een week te veel online zijn, worden daarop in het game aangesproken.

Ex-gamers als raadgevers

Ex-gamers kunnen een positieve invloed hebben op gamende jongeren en hun ouders. Zij hebben een functie bij preventie van gameverslaving.

Op fora voor gamers kunnen ex-gamers de positie innemen van straathoekwerker: alert voor signalen van overmatige betrokkenheid op gamen en op gebrek aan variatie in iemands leven. Zij kunnen hierover in gesprek gaan. Ze begrijpen als geen ander hoe het is om te gamen en hoe moeilijk het is om de knop af te zetten.

Veel ex-gamers geven aan dat ze iets willen betekenen voor jongeren die risico lopen op overmatig gamen. Zelf misten ze zo’n waarschuwingssignalen. Voor hen zijn online gamefora een vertrouwde plaats. Ze spreken dezelfde taal en dat verlaagt drempels.

Wat belangrijk blijkt voor gamers is dat de boodschap met de nodige dosis humor en relativering gebracht kan worden. Een zaalshow door een stand-up comedian die ervaring heeft met het thema of een toneelvoorstelling in scholen zouden geschikte initiatieven zijn.

Geïnteresseerde ouders

Ex-gameverslaafden kunnen ook betekenisvol zijn voor ouders. Heel klassiek maar nog altijd zinvol: de getuigenis op een infoavond.

In het onderzoek zetten we nog een stap verder. We organiseerden een infoavond waarbij 25 gamers aan het gamen waren, terwijl ouders en andere geïnteresseerden met hen konden spreken en vragen stellen.Een draaiboek van dit “Gamen in beeld” is te vinden op www.gamewijs.be.

 ‘Ex-gameverslaafden zijn betekenisvol voor ouders.’

Op zo’n avond blijkt dat ouders met interesse naar het gamen kijken en hun vragen duidelijk, begripvol en constructief formuleren. De gamers op hun beurt zijn voorbereid en antwoorden met geduld en respect voor de ouders. Een reactie van de deelnemende gamers: “Nu begrijp ik pas wat mijn ouders bedoelden, door met andere ouders eens samen rustig van gedachten te wisselen.”

Portaalsite

Om ouders optimaal te ondersteunen, wijzen alle deelnemers aan het onderzoek naar één tool: een portaalsite waar ouders terecht kunnen met hun vragen. Daar kunnen ze op weg gezet worden, in de richting van een gamewijze opvoeding. Deze site moet erg ruim opgevat worden om alle mogelijke vragen en noden aan bod te laten komen.

‘Een portaalsite wijst de weg naar gamewijze opvoeding.’

Er is nood aan een degelijk psycho-educatief aanbod voor ouders dat focust op alles wat ze moeten weten over gamen. Dat kan hen ondersteunen om het gesprek over gamen te integreren in de opvoeding. Zo’n portaalsite moet hen gevoeliger maken voor signalen en risicofactoren bij gameverslaving. Dit aanbod moet ook de verborgen groep ouders bereiken die nog niet bezorgd zijn over de risico’s van online gaming.

Preventieve opvoedingsstijl

Het portaal moet interactief zijn, met veel videofragmenten en oefeningen die het onderwerp aankaarten en inzichtelijk maken.

Tijdens het onderzoek zette in Nederland het Trimbos instituut de eerste stappen naar zo’n platform: www.gameninfo.nl. In Vlaanderen werd op 20 september 2016 de aftrap gegeven van www.medianest.be, een portaalsite over mediawijs opvoeden. Initiatiefnemer Mediawijs koos om een breder kader te hanteren dan louter gamewijsheid en wil ouders informeren over een brede waaier aan mogelijkheden die onder mediawijsheid vallen.

Ons initiatief www.gamewijs.be, sluit hierop aan. We verdiepen specifieke vragen van ouders en kinderen over overmatig gamen.

‘Medianest.be is een portaalsite over mediawijs opvoeden.’

Al deze initiatieven dienen hetzelfde doel: een preventieve opvoedingsstijl die de wederzijdse communicatie en de sfeer tussen ouder en kind verbetert. Op die manier worden ouders meer handelingsbekwaam en wordt ook duidelijk welke situaties voor hen niet meer beheersbaar zijn.

Gamification

Nog andere pistes zijn mogelijk om gamen een plaats te geven binnen opvoeding en, ruimer nog, de samenleving. Er moet aandacht zijn voor ‘gamification’ of het invoeren van game-elementen in het dagelijks leven. Dat gebeurt al op verschillende domeinen: bij fitness en andere sporttakken kan je gebruik maken van apps die je prestaties bijhouden, delen en vergelijken met anderen.

Gamers zijn gevoelig voor de belonende aspecten van zo’n apps, maar zijn niet steeds fervente sportliefhebbers. Het kan interessant zijn om te onderzoeken hoe jongeren die graag gamen, gestimuleerd kunnen worden om ook een gezonde levensstijl aan te nemen.

Om zich beter te voelen

Gamers die meewerkten aan het onderzoek geven aan dat bij overmatig gamen steeds moet gezocht worden naar onderliggend lijden. Hoe komt het dat iemand doorstoot van occasioneel naar overmatig en verslaafd gamen?

Ze geven zelf aan dat het gamen wordt ingezet om zich beter te voelen. Ook onderzoek wijst op de relatie tussen online gameverslaving en angststoornissen, depressie, sociale fobie, ADHD en psychosomatische problemen.Kuss, D.J. and Griffiths, M.D. (2012), ‘Online gaming addiction in adolescence: A literature review of empirical research’, Journal of Behavioural Addiction, 1, 3-22.

‘Zoek bij overmatig gamen naar onderliggend lijden.’

Dat is een gevaarlijke piste. Als dankzij gamen de jongere zich beter voelt, dan kan gaming een steeds groter aandeel van de tijdsbesteding innemen. Als het nog de enige manier is om met problemen om te gaan, kan men afhankelijk worden van dat gamen.

Er zijn ook andere manieren om om te gaan met moeilijkheden. Een gevarieerde copingstijl is aangewezen: verschillende soorten steun zoeken, oplossingsgericht handelen, afleiding zoeken… Als iemand op verschillende manieren leert omgaan met problemen, smelt een belangrijke voedingsbodem van overmatig gamen weg.

Professionele hulp

Als er sprake is van een gameverslaving, is die vaak al een hele tijd bezig. Heel wat levensdomeinen werden dan al beïnvloed door dit eenzijdig gedragspatroon.

Op dat moment komen preventie en vroegtijdige interventies te laat. Het kan dan aangewezen zijn om hulp te zoeken bij een therapeutisch centrum om dit gedrag te doorbreken. Hier is de hulp van ouders vaak niet toereikend en is er nood aan professionele hulp.

Er is overigens nog steeds een debat gaande over de terminologie: is het een gameverslaving of problematisch gamen? Het blijft nog even wachten op een officiële diagnose en accurate diagnostiek. Omwille van de toenemende aanmeldingsdruk van mensen met overmatig gamegebruik, breidt de geestelijke gezondheidszorg haar aanbod voor gamers en hun gezinnen steeds meer uit.

Ouders aan het stuur

Vroegtijdig detecteren van risicosignalen bij gameverslaving, hoort bij het opvoedingspakket van ouders. Maar door gebrek aan kennis, laten sommigen die taak links liggen. Ze grijpen pas in als het gamen een sterke impact heeft op het leven van hun kind en het samenleven in het gezin.

Die situatie kan je omkeren door ouders aan het roer te zetten van vroeginterventie. Zij zijn de eersten die kunnen en moeten signaleren als er risico is op gameverslaving.

Informatie en ondersteuning zijn dan noodzakelijk. Het doel is om ouders te motiveren om het gamen van hun kind vanaf het begin op te vatten als een belangrijk onderdeel van hun tijdsbesteding. Een gamewijze opvoeding is dus een bijkomende taak voor de drukbevraagde ouders. Hen daarbij ondersteunen, is noodzakelijk.