Vermaatschappelijking is hot!

De idee van ‘vermaatschappelijking van zorg’ heeft zich vandaag alom in onze welzijnstaal genesteld. Vermaatschappelijking van zorg is veel meer dan een methodiek of principe. Het maakt deel uit van een bredere visie op zorg. Vermaatschappelijking klinkt warm, maar is het dat ook?

Decreet Integrale Jeugdhulp

In het Decreet Integrale Jeugdhulp worden jongeren opgeroepen en aangespoord zelf een grotere verantwoordelijkheid voor hun zorg op te nemen. Hiermee lijkt het alsof jongeren voorheen deze verantwoordelijkheid niet of te weinig opnamen. De praktijk spreekt dit alvast tegen. Net als volwassenen, proberen de meeste jongeren eerst hun problemen zelf op te lossen, zonder hulp. Lukt dit niet, spreken ze hun intieme kring aan zoals broers en zussen, vrienden, ouders. Vinden jongeren hier geen antwoord op hun vraag, komen ze snel terug bij zichzelf terecht. Vaak komt het erop neer dat er op dat ogenblik niet meer verder naar hulp wordt gezocht. Ofwel verdwijnt het probleem dan vanzelf, ofwel blijft het of wordt het zelfs erger. Het is alvast niet zo dat jongeren (te) snel de stap naar de hulpverlening zetten.

‘Jongeren ervaren bij de stap naar professionele hulp heel wat drempels.’

Jongeren ervaren bij de stap naar professionele hulp heel wat drempels. Deze drempels zijn deels emotioneel. Heel wat jongeren schamen zich dat ze een probleem hebben, zeker wanneer het gaat om gevoelige onderwerpen of recente gebeurtenissen. Ze hebben ook schrik om over hun problemen te praten. Maar de drempels hangen ook samen met het beschikbare hulpaanbod. Ondanks de inspanningen om jongeren zo goed mogelijk te informeren over het beschikbare aanbod, lopen nogal wat jongeren nog steeds verloren. Daarnaast spelen ook fysieke kenmerken van de hulpverlening een rol. Is de plaats gemakkelijk bereikbaar? Presenteert het zich als een open huis?

Schakels

De realiteit van vandaag dwingt ons tot een zekere voorzichtigheid. Vermaatschappelijking kan geen mal zijn die op elke situatie past. Vermaatschappelijking vraagt schakels. Schakels die helpen om de netwerken rondom de jongere op te sporen en vorm te geven. Professionals uit de hulpverlening die bruggen helpen bouwen zodat jongeren en hun netwerk niet aan hun lot overgelaten worden.

‘De overheid blinkt niet uit in het schenken van vertrouwen aan jongeren die het moeilijk hebben.’

Laat ons er ook over waken dat de toegang tot de zorg niet voorwaardelijk wordt. Niet elke jongere heeft een naaste of directe omgeving waarop hij kan terugvallen vooraleer hij aanspraak mag maken op professionele hulp. Wanneer jongeren en hun omgeving gevraagd worden om zelf initiatief te nemen en dus hun problemen en mogelijke antwoorden op tafel te leggen, draagt dit onvermijdelijk een kwetsbaarheid in zich. Dit veronderstelt een ruimte waarin mensen fouten mogen en moeten kunnen maken. Het huidig maatschappelijk klimaat zit in deze niet echt mee. Ook de overheid blinkt vandaag niet echt uit in het schenken van vertrouwen aan die jongeren en hun gezinnen die het moeilijk hebben. De recent goedgekeurde GAS-wet die Gemeentelijk Administratieve Sancties voor jongeren vanaf 14 jaar mogelijk maakt is hiervan een voorbeeld. De overheid verschijnt hier als de ongenadige opvoeder, hard voor zij “die niet willen horen, en het dus maar moeten voelen”. De boete of sanctie als pedagogische toverstok. Dit klimaat van pre-pressie waarin preventie steeds scherper in een repressieve gedaante verschijnt, botst met de maatschappelijke condities om de vermaatschappelijking van de zorg wezenlijk vorm te kunnen geven.

‘Vermaatschappelijking’ is hot. Om het tot een echt warm begrip te maken, is meer nodig dan een focus op netwerken en op relationeel werk. We kunnen structurele en materiële problemen waarmee jongeren en hun gezinnen geconfronteerd worden niet wegknippen. Armoede en sociale ongelijkheid vragen meer dan warme relaties, eigen kracht en zelfverantwoordelijkheid. Het recht op jeugdzorg en de mensenrechten als kader voor de jeugdzorg mogen we niet laten ondersneeuwen. Doen we dit wel, dan dreigt het heel koud te worden.