Seksueel geweld is hot

Incidenten

Al sinds Nieuwjaar is seksueel geweld een hot issue. Op nieuwjaarsnacht waren er de gebeurtenissen in Keulen. Massaal veel aanrandingen en verkrachtingen, al dan niet door vluchtelingen.

‘Verkrachting gaat om macht.’

Het leidde tot een fiks welles-nietes-rondje in de media. Dan volgden de zwembad-zaak in Koksijde, de groepsverkrachting van een gedrogeerd meisje in Oostende en de radiopresentator die tijdens een uitzending in de opnamestudio een vrouw verkrachtte maar zogezegd geen straf kreeg.

Ontploffingsgevaar

Wat is seksuele agressie eigenlijk? Heeft het te maken met opgekropte lustgevoelens die geen uitweg vinden en plots uitbarsten in gewelddadig gedrag? Dat is in elk geval een gangbaar beeld dat opduikt in de media.

Jonge mannen zonder eigen vrouw en zonder veel benul van hoe een vrouw aan te trekken, worden vanzelf gevaarlijk, zo denkt de goegemeente. Dat doet wat denken aan de redenering dat het celibaat vanzelf tot misbruik leidt, wat wetenschappelijk niet klopt. Of dat prostitutie nodig is om een maatschappij te behoeden voor ontploffingsgevaarlijke mannen ‘die niet aan hun trekken komen’. Ook dat klopt niet.

Het gaat om macht

Volgens de website ‘Hulp Na Verkrachting’ is ‘verkrachting geen seks, maar een daad van puur geweld met een erg zware impact. De basismotieven ervan zijn macht, controle en woede. Het gaat dus niet om seks. De meeste verkrachters hebben ook een seksuele partner en de voldoening die zij krijgen van de verkrachting is niet seksueel.’

De Leuvense kinderpsychiater Peter Adriaenssens herhaalt dat verkrachting gaat om macht, en niet om een ontplofbare drang naar seks. Er is veel nood aan opleiding en kennis over deze zaken.

Hij legt ook uit dat verkrachting onder verdoving, hoewel niet bewust meegemaakt toch veel schade veroorzaakt bij het slachtoffer. Mensen krijgen angsten en allerhande psychosomatische klachten.

Universeel

We moeten er niet flauw over doen: seksueel geweld wordt vooral door mannen op vrouwen gepleegd. Overal. Niet alleen in het Midden- of Verre Oosten, ook bij ons. Ook door Westerse, blanke mannen.

‘Elk jaar zijn er in België 3.000 verkrachtingen.’

Elk jaar zijn er in België 3.000 verkrachtingen en 3.500 gerapporteerde gevallen van aanranding. Slechts 1 op 10 vrouwen durft aangifte te doen. Driekwart van de verkrachters zijn bekenden van het slachtoffer.

Annemie Verbeiren, een ervaringsdeskundige, schreef naar aanleiding van de gebeurtenissen in Keulen een vlammend stuk op Facebook. De Nederlandse Emma Wesseling getuigde vanuit gelijkaardige ervaringen.

Beiden wijzen ze er op dat seksueel geweld geen ‘vluchtelingenprobleem’ is, ook geen ‘migrantenprobleem’, maar wijdverspreid is in onze Westerse samenleving. Seksueel geweld wegzetten als iets ‘van een andere cultuur’ of als ‘geïmporteerd uit Syrië en de Arabische wereld’ maakt dat we niet naar ons eigen gedrag, ons eigen probleem moeten kijken.

Seksueel geweld blijft wel een gigantisch probleem. Waar staan we na honderd jaar vrouwenemancipatie? Hoe krijgen we dit opgelost? Is het op te lossen?

Georganiseerde misdaad?

Om met duizend mannen tegelijk een reeks aanrandingen en verkrachtingen te plegen, moet je je effectief organiseren. Hoe dat in zijn werk ging, moet verder onderzocht worden. In Keulen lijkt er toch wel een link met diefstal te zijn geweest: veel slachtoffers getuigen dat de daders op hun smartphones uit waren. Het seksuele geweld was er op gericht hen hun gsm of portefeuille te laten lossen. Maar was dat het hoofdmotief?

‘Het is gemakkelijk speculeren met complottheorieën.’

Of was er een veel grotere agenda, om Westerse vrouwen te treffen en zo veel angst en terreur te ontketenen dat de samenleving barst? Was dit een nieuwe aanslag van een terreurnetwerk? Sperma in plaats van bloed?

Het is gemakkelijk speculeren met complottheorieën, maar we weten het simpelweg niet. Na veel mediaheisa dat het om nieuw aangekomen asielzoekers zou gaan, is nu weer gebleken dat dat niet het geval was. We worden heen en weer geslingerd door de ‘feiten’.

Collectieve verantwoordelijkheid

In een land als Duitsland ga je ervan uit dat je op een plein met veel volk – waar elk jaar veel volk komt en er dus veel politie is – veilig zal zijn. Als we dat niet meer geloven, zijn alle grote openbare en openluchtevenementen ten dode opgeschreven.

Dan kunnen we de metro niet meer nemen, zoals de Brusselse studente Eliise Vergote ondervond toen niemand haar te hulp snelde wanneer ze met het deksel van een vuilnisemmer aangevallen werd in de metro.

We verwachten dus niet alleen politionele bescherming, we rekenen ook op onze medemens. Er is geen reden om aan te nemen dat er alleen maar vrouwelijke feestvierders en belagers aanwezig waren in Keulen. Waar waren die echtgenoten, liefjes, vaders, broers, buren? Boden zij bijstand en bescherming?

‘Veiligheid is een collectieve verantwoordelijkheid.’

Wie staat te schreeuwen over ‘onze waarden’ en ‘onze Westerse levensstijl’ moet zich toch afvragen waar de mannelijke Westerse burger die nieuwjaarsnacht in Keulen naar toe was? Veiligheid is een collectieve verantwoordelijkheid.

Victim blaming

Henriette Reker, de burgemeester van Keulen, reageerde op een eerste persconferentie met een gedragscode voor vrouwen. Dit veroorzaakte een storm van protest bij vrouwenbewegingen en politici.

Reker bedoelde het wellicht goed, zoals elke moeder aan haar dochters zal adviseren om de minirok met een langere jas te bedenken en de feestelijke décolleté met een sjaal aan te kleden als je buiten gaat. Om van stevige schoenen waarmee je op straat kunt wegrennen als dat nodig is, nog maar te zwijgen. En dan hopen we maar dat het vertrouwde volk op het feestje binnen veiligheid biedt.

Maar Rekers aanbevelingen zijn weinig praktisch: ‘Hou een armlengte afstand’ helpt je niet vooruit als je omsingeld wordt door een groep mannen die je bepotelen.

Bovendien worden de aanbevelingen gelezen als ‘victim blaming’. Je kunt nooit stellen dat gedrag een excuus is voor aanranding of verkrachting, hoe kort de rok ook was, hoe dronken de vrouw ook was.

Zoals politici Gwendoline Rutten en Meyrem Almaci terecht stellen: ‘Als we de mond vol hebben over de fundamentele waarden van onze samenleving, dan mogen we bij uitstek over die waarden geen enkele sluier van mist laten hangen. Dan moeten we op onze strepen staan. En blijven staan. Dat gaat verder dan feminisme. Elke humanist moet gevolg geven aan zijn of haar verontwaardiging. Alleen zo markeer je duidelijk de krijtlijnen van een open samenleving: een waar man en vrouw gelijkwaardig zijn, een waar iedereen baas is over eigen lichaam.’

Hand op de bips

Elke Sleurs, staatssecretaris voor gelijke kansen, kreeg in dezelfde dagen via sociale media volgend bericht ‘Een ferme hand op de bips, daar moeten die vrouwtjes toch tegen kunnen? Iets te overgevoelig. Zie het als een compliment eerder.’

‘Grensoverschrijdend gedrag is nooit ok.’

Het denigrerende van dat woord ‘vrouwtjes’, de verkleinvorm wijst op een meer algemeen en niet enkel seksueel probleem. Waarop de staatssecretaris, niet toevallig ook een gynaecologe, ferm reageerde: ‘Van deze mentaliteit moeten we dus echt af. Grensoverschrijdend gedrag is nooit ok en zeker geen compliment.

Radiostudio

Wat te denken van het geval waar een vrouw in de opnamestudio flirtte met een radiopresentator en uiteindelijk, ondanks herhaald nee zeggen, toch verkracht werd? Kun je stellen dat het geflikflooi en gekus toch een verzachtende omstandigheid was voor de verkrachter?

Ze had hem opgegeild en toen stond hij op ontploffen, dus mocht hij wel verder seks afdwingen ook toen ze uitdrukkelijk en duidelijk aangaf niet verder te willen? Ook dat is ‘victim blaming’.

We kunnen toch moeilijk verwachten dat mensen nooit flirten en kussen, zonder uiteindelijk de stap tot seks te willen zetten? Of gaan we de geslachten scheiden in het openbaar leven, en niet alleen seks, maar ook kussen, voorbehouden voor het huwelijk?

Baas over eigen lichaam

In de lawine aan opiniestukken die na de talrijke incidenten verschenen, werd vaak het recht op fysieke integriteit naar voor geschoven. En dat klopt ook. Elke vrouw, elke man, elk kind is baas over eigen lichaam. Iedereen moet zeker zijn dat die integriteit niet geschonden zal worden. Dat is een basisrecht.

‘Niet alleen de islam heeft moeite met de positie van de vrouw.’

Maar recht op opvang voor vluchtelingen, recht op vrijheid van mening en meningsuiting is dat ook. Zelfs als je ideeën vrouwonvriendelijk zijn, moet je ze kunnen uiten. We willen geen ‘mind police’. Aanzetten tot haat en agressie is wat anders, dat mag bestraft worden.

Vrijheid van godsdienst is ook fundamenteel, ook al zijn heel wat godsdiensten nog lang niet overtuigd van de gelijkheid tussen de geslachten. Ook de ‘Westerse’ godsdiensten niet. Het is heus niet alleen de islam die moeite heeft met de positie van de vrouw.

Mensenrechten als kompas

Hoezeer de mensenrechten ook fundamenteel zijn en universeel gelden, toch zullen we vaak te maken hebben met een spanningsveld tussen de verschillende rechten. Niemand heeft de waarheid in pacht.

Maar misdrijven zoals aanranding en verkrachting zijn niet toegelaten en moeten door de maatschappij gesanctioneerd worden. De individuele vrijheid stopt waar ze een ander kwaad berokkent.

Vandaar de grote verontwaardiging bij de pers, de publieke opinie en het middenveld over de vermeende vrijspraak in de verkrachtingszaak van de radiopresentator. Misschien was het wel een correct vonnis, dader én slachtoffer konden er zich in vinden. We mogen niet oordelen zonder alle feiten te kennen.

De samenleving gaf in die mediastorm wel aan dat ze collectief vindt dat verkrachting niet kan en een straf verdient. Zonder afbreuk te doen aan de rechtspraak die juist kan zijn voor dit individuele geval, laten we als maatschappij die norm toch vooral stellen: seks zonder wederzijdse toestemming tussen volwassenen is fout. Einde verhaal.