Vintage kleding, tatoeages, huisdieren: hip als je rijk bent, maar marginaal als je arm bent

Kijk op mensen in armoede

Wat is hip als je rijk bent, maar marginaal als je arm bent? Sta er maar eens bij stil.

Een tatoeage, bijvoorbeeld, is voor veel mensen een vorm van zelfexpressie, een symbool van vrijheid en creativiteit. Maar iemand in armoede met tatoeages wordt als snel als marginaal gezien. Tweedehandskledij noemen we als je rijk bent ‘vintage’. Als je arm bent, heten het ‘afdankertjes.’

‘Hip of marginaal: onze blik bepaalt het verhaal.’

Hip of marginaal: onze blik bepaalt het verhaal. Hoe kijk je zelf, terwijl je van een wijntje nipt op een terras in de middagzon naar de man die iets verderop op een bankje een blikje bier opentrekt? Of neem subsidies. Dankzij de premie voor de duurzame renovatie van je herenhuis heb je extra budget voor een hip interieur. Maar een huurpremie of sociale woning? Dat is voor marginale mensen.

Het verhaal wordt heel vaak voor mensen ingevuld, op basis van veronderstellingen die niet noodzakelijk kloppen. Rijke mensen hebben verzamelingen, mensen in armoede verzamelwoede. Iemand in armoede moet zich verantwoorden over het feit dat hij meerdere huisdieren heeft, wie rijk is krijgt complimenten over hoe schattig de beestjes zijn.

Classy versus trashy

Het onderscheid tussen wat als ‘classy’ of ‘trashy’ wordt beschouwd, gaat ook vaak over wie de keuze maakt en in welke context.De vraag ‘What’s classy if you’re rich, but trashy if you’re poor?’ ging al enkele keren viraal. Het is tevens de slogan van een bewustmakingscampagne van armoedevereniging Recht-Op vzw rond dit onderwerp.

‘Het onderscheid tussen hip en marginaal is vaak een kwestie van perspectief.’

In een tiny house wonen is modieus als het een bewuste keuze is vanuit een luxepositie of vrije wil. Je kiest ervoor om kleiner te leven, terwijl je nog steeds toegang hebt tot alle middelen van de moderne wereld. Je hebt de vrijheid om duurzaam en eenvoudig te leven. Maar wanneer iemand in een klein huisje woont omdat hij geen andere keuze heeft, verandert het narratief. De perceptie verschuift van vrijheid naar beperking, van stijlvol naar achtergesteld.

Lees ook

Armoede: ‘Je voelt je minderwaardig omdat mensen je anders behandelen’

Dit laat zien dat het onderscheid tussen hip en marginaal vaak een kwestie van perspectief is, diepgeworteld in maatschappelijke oordelen over status en klasse. Dezelfde handeling of keuze kan op een compleet andere manier worden geïnterpreteerd, afhankelijk van de sociaaleconomische achtergrond van de persoon die de keuze maakt of door het ontbreken van vrije keuze.

De oordeelmaatschappij

Armoede is niet alleen een economische toestand, maar ook een stigma dat aan mensen blijft kleven.

De manier waarop we naar mensen in armoede kijken, onthult veel over onszelf: onze vooroordelen, onze angsten en ons diepgewortelde geloof dat iedereen zijn eigen lot kan bepalen. We leven in een oordeelmaatschappij waarin succes wordt gevierd en falen wordt gezien als een persoonlijke tekortkoming.

Mensen in armoede worden vaak geconfronteerd met harde oordelen van buitenaf. We zien hen als lui, incompetent of onwillig om zichzelf te verbeteren. Armoede wordt gekoppeld aan karakterfouten.

‘Armoede is geen persoonlijke mislukking, maar een symptoom van een systeem dat faalt.’

Waarom zoek je geen betere baan? Waarom werk je niet harder? Waarom maak je slechte keuzes? Dit zijn de vragen die velen – al dan niet luidop – stellen wanneer ze naar een ander kijken die moeite heeft om de eindjes aan elkaar te knopen. We plaatsen de verantwoordelijkheid voor hun situatie volledig bij hen.

Deze veroordelingen gaan echter voorbij aan de complexiteit van armoede. Want armoede is helemaal geen keuze. Armoede is geen persoonlijke mislukking, maar een symptoom van een systeem dat faalt.

Waarom we oordelen

De reden waarom we zo snel oordelen, ligt deels in de behoefte om onszelf te onderscheiden. Zo voelen we ons net iets beter als die ander. Het idee dat succes volledig gebaseerd is op persoonlijke inspanning biedt ons een comfortabel narratief: als wij maar hard genoeg werken, zullen we nooit in dezelfde positie belanden. Het stelt ons gerust. Armoede wordt een ver-van-ons-bedshow.

Lees ook

‘We moeten tonen hoe het is om in armoede te leven’

En dus denken we graag in tegenstellingen. Het is wij versus zij. Ons eigen referentiekader is allesbepalend. Daaraan spiegelen we de ander. Rekening houden met de context van anderen is vaak te lastig.

Polariseren heeft nochtans geen enkele zin. Integendeel. Het bewijst alleen maar ons individualistische denken. Het zwart-witdenken doet geen recht aan de complexe realiteit van het leven. Want de waarheid is dat veel mensen in armoede gevangen zitten door omstandigheden buiten hun macht: ziekten, ontslagen, familietragedies, of simpelweg geboren worden in een omgeving met minder kansen.

‘Rekening houden met de context van anderen is vaak te lastig.’

Wanneer we vanuit een comfortabele positie naar mensen in armoede kijken en hen veroordelen, gaan we voorbij aan de structuren en systemen die armoede in stand houden. Als we oordelen vanuit onze eigen context gaan we voorbij aan wat er zich echt afspeelt.

Empathie

Oordelen doen we allemaal, het is des mensen. Maar weet dat wat voor jou slechts een vluchtige gedachte is, voor mensen in armoede een stigma is dat aan hen blijft kleven. Het is een kwetsuur.

‘Luister vooraleer je oordeelt.’

Non-stop moeten bewijzen dat je wel iets waard bent en dat je het verdient om deel uit te maken van deze maatschappij, vreet aan je. Mensen houden het goed verborgen, maar het blijft aanwezig tot in hun diepste vezel.

Er is dus dringend een nood aan een mentaliteitswijziging. Laten we ons aan het begin van het nieuwe jaar voornemen om niet meer zo te oordelen. En zet dit voornemen ook om in daden. Luister vooraleer je oordeelt. Vraag naar het waarom. En denk vanuit gelijkwaardigheid.

Empathie, in plaats van oordeel, kan ons helpen de realiteit onder ogen te zien: niet iedereen krijgt dezelfde kansen in het leven.