Project tegen eenzaamheid koppelt ouderen aan een buur: ‘Er ontstaat een ketting van solidariteit’

Vrolijk geroezemoes

Iets voor vier uur in de namiddag. Het is rustig in het Quartier des Bruyères, een woonwijk in Waalse universiteitsstad Louvain-la-Neuve. De temperaturen klimmen richting dertig graden, weinig inwoners wagen zich buiten.

‘Uit één pand klinkt vrolijk geroezemoes. Een twintigtal ouderen en vrijwilligers verzamelen voor een vieruurtje.’

Uit één pand klinkt vrolijk geroezemoes. Een twintigtal ouderen en vrijwilligers van de vzw Bras Dessus Bras Dessous verzamelen er voor een vieruurtje. Er is taart en normaal ook koffie, maar door de hitte wordt die vandaag vervangen door koele dranken. Een oudere man heeft een groot stuk watermeloen mee om uit te delen.

Dit vieruurtje vindt elke maand plaats en wordt altijd opgeleukt door een vorm van animatie. Vandaag is Adrien, een verhalenverteller uit Brussel te gast. Eens hij van wal steekt, wordt het stil.

Eenzaamheid

“We proberen de eenzaamheid onder ouderen te doorbreken en ervoor te zorgen dat ze zich terug deel van een gemeenschap voelen”, legt Inès Dujardin me buiten uit. Drieënhalf jaar geleden zette ze haar schouders onder de oprichting van deze werking in Louvain-la-Neuve. Vandaag is de lokale coördinatie van de werking bijna een voltijdse job voor haar.

Vlaanderen investeert sinds een tijdje in ‘Zorgzame buurten’. Maar ook bij onze Franstalige landgenoten zijn er gelijkaardige initiatieven. Bras Dessus Bras dessous, wat letterlijk ‘arm in arm’ betekent, ontstond in 2015 in Vorst. Het doel: thuiswonende ouderen uit hun isolement halen door ze in contact te brengen met mensen uit de buurt.

Dat doen ze in hoofdzaak door ouderen te koppelen aan een buurtbewoner, die elke week wat tijd met hen doorbrengt. Regelmatig zijn er ook groepsactiviteiten. Het model vond intussen de weg naar zes andere Brusselse en Waalse gemeenten.

Veel alleenstaande ouderen

Inès heeft een achtergrond als psychotherapeut. Ze begeleidt ouderen op weg naar het levenseinde. “Samen met een huisarts stelde ik vast dat veel alleenstaande ouderen het financieel moeilijk hebben. En als je een beetje doorgraaft achter dat financiële plaatje, zie je dat er veel eenzaamheid bij de mensen schuilt.”

‘Louvain-la-Neuve is de perfecte plek voor dit project: er zijn veel alleenstaande ouderen, maar ook veel geëngageerde mensen.’

Alleenstaande ouderen, zonder een groot netwerk in de buurt en met weinig budget voor thuiszorg of hulp voor verplaatsingen, raken alsmaar meer geïsoleerd. “Hun situatie raakte me en ik wilde iets doen,” zegt Inès. In haar zoektocht naar oplossingen hoorde ze over Bras Dessus Bras Dessous. De puzzelstukken vielen plots in elkaar. “Louvain-la-Neuve is de perfecte plek voor dit project: er zijn veel alleenstaande ouderen, maar ook veel geëngageerde mensen die zich voor hen willen inzetten.”

De vzw mikt op alle lagen van de bevolking, want ook wie er financieel sterker voor staat, kan zich zeer eenzaam voelen. Solidariteit onder buren is onbetaalbaar en de mix aan mensen is een grote rijkdom van het project, klinkt het.

Zoektocht naar goede match

Vandaag zijn er 45 duo’s van vrijwilligers en ouderen. Inès maakt er een punt van om niet zomaar twee mensen samen te zetten. “Als ik de oudere voor het eerst ontmoet, neem ik tijd om naar hen te luisteren. Wie zijn ze? Wat hebben ze al meegemaakt in het leven? En wat zijn hun wensen? Ik scan hun karakter en gevoeligheden.”

‘Ik scan mensen op hun karakter en gevoeligheden.’

Vervolgens zoekt ze een goede match. “Voor een oudere historicus zoek ik een vrijwilliger die een passie heeft voor geschiedenis. Ik zal hem niet koppelen aan iemand die dat saai vindt en enkel interesse heeft in sport.” Dat het klikt tussen de twee, primeert ook op de buurt. “Al is Louvan-la-Neuve niet zo’n grote stad, dus de afstand tussen twee buurten valt wel mee.”

Vriendschap

Het feit dat Joseph (92) en Alain (65) allebei grote delen van de wereld hebben gezien, bindt hen. Ze zien elkaar bijna elke week. Wat ze dan doen? “Helemaal niets, behalve kletsen”, lacht Joseph. “En als onze verhalen ooit zouden opraken, dan verzinnen we er gewoon nieuwe. Dan creëren we onze eigen wereld.”

‘Het is vergelijkbaar met het soort broederschap dat ik ervaarde tijdens mijn legerdienst.’

Ruim drie jaar kennen ze elkaar. “Joseph heeft veel boeken. In het begin hielp ik hem met die te inventariseren op de computer, maar na een tijdje waren we dat wel beu”, vertelt Alain. Ook humor bindt de twee. “We maken graag grapjes”, zegt Alain. “Soms maken we er een wedstrijd van om tegen elkaar op te schertsen.”

Hoe zou Alain hun relatie omschrijven? “Niet liegen”, komt Joseph lachend tussen. “Eigenlijk is het vergelijkbaar met het soort broederschap dat ik ervaarde tijdens mijn legerdienst”, zegt Alain. “Het is vriendschap, mevrouw”, besluit Joseph.

Wederkerige relatie

Inès is er altijd bij als de oudere en de vrijwilliger elkaar voor het eerst ontmoeten. “Je voelt snel of er een match is of niet”, zegt Inès. Meestal loopt het van in het begin vrij vlot. Bij de eerste kennismaking wisselen de twee telefoonnummers uit en vanaf dan regelen ze onderling hoe vaak en wanneer ze elkaar zien

“De bedoeling is dat de vrijwilliger ongeveer één uur per week van zijn tijd doneert aan de oudere. Maar het kan evengoed twee uur om de twee weken zijn”, vertelt Inès. “Het engagement moet voor de vrijwilliger op de lange termijn haalbaar blijven. Voor de meeste ouderen is de regelmaat belangrijk. Ze laten iemand nieuw toe in hun leven, delen soms hun hart met hen. Dan is het belangrijk dat de vrijwilliger niet moet opgeven omdat het te veel wordt.”

‘Het bewijs dat onze aanpak werkt, zit in het feit dat bijna alle duo’s samenblijven.’

Op die paar jaar tijd zag Inès veel vriendschappen ontstaan. “Die mooie interactie tussen twee personen, kan je amper onder woorden brengen”, zegt ze. Ze zag vrijwilligers ouderen uitnodigen met kerst of bezoeken in het ziekenhuis. “Het bewijs dat onze aanpak werkt, zit in het feit dat bijna alle duo’s jaar na jaar samenblijven. Als ze niet meer samen zijn, is dat meestal omdat de oudere overleed. En dan kan je ervan op aan dat de vrijwilliger op de begrafenis was.”

Voor de vrijwilligers moet het contact bovenal ook leuk zijn, zegt Inès stellig. “Het is geen taak of opdracht. De relatie is wederkerig. Pas als ze alle twee denken: ‘Tof, morgen zien we elkaar’, is het voor mij geslaagd.”

Plots alleen

Bras Dessus Bras Dessous kreeg veel bekendheid via mond-tot-mondreclame. Inès: “Er was één oudere die tegen iedereen zo enthousiast over ons vertelde dat er via haar nog drie anderen zich hebben aangesloten.” Verder maakt de organisatie zich bekend via sociale media en folders bij kerken, verenigingen en huisartsen.

‘Ik wil met iemand kunnen babbelen.’

De 84-jarige Damien nam op aanraden van zijn huisarts contact op. Enkele jaren geleden verloor hij zijn echtgenote. “We hadden zo’n goede tijd samen, maar van de ene dag op de andere was ik alleen. Mijn dochters zeiden dat ik beter naar een woonzorgcentrum ging, maar dat is niets voor mij.”

Zijn huisarts van het wijkgezondheidscentrum drukte Damien op het hart dat hij thuis kon blijven. Samen gingen ze niet alleen op zoek naar de juiste thuiszorg, maar ook naar sociaal contact. “Ik sloot me aan bij een praatgroep voor rouwenden, maar daarnaast was Bras Dessus Bras Dessous een belangrijke motor om me uit mijn eenzaamheid te halen.”

Lees ook

‘Eenzaamheid is en blijft taboe. Mensen schamen zich vaak over hun gevoel’

Damien was vroeger altijd heel actief, zegt hij. “Ik ben ook altijd een beetje filosoof en poëet geweest. Ik wil met iemand kunnen babbelen. Ik vind het tof om bijvoorbeeld mijn gedichten te kunnen tonen aan Framboise, de vrijwillige jongedame die mij regelmatig bezoekt. Zo’n pure vriendschap, een uitwisseling van ziel tot ziel, apprecieer ik enorm.”

“Ik ben een spirituele man”, verduidelijkt Damien. “Zonder contact met andere mensen, verziek je. Liefde is als sappen in een boom. Het is als water dat je aan bloemen geeft. Zonder sterven ze. En wij zonder de liefde.”

Bouwen aan een gemeenschap

De poëet neemt vaak deel aan de collectieve activiteiten die Inès organiseert voor alle ouderen en vrijwilligers. Naast het maandelijks vieruurtje zijn er af en toe ook evenementen zoals een lezing of een kerstfeest. Elk kwartaal is er een uitstap en één keer per jaar een reis van vier dagen naar Normandië.

‘De ouderen herkennen elkaar op straat. De vrijwilligers ook. Ze slaan een babbeltje en polsen hoe het gaat.’

De kostprijs van de activiteiten is laag zodat het mensen niet hindert om deel te nemen. “Naast de vriendschappen tussen de duo’s bouwen we zo ook beetje bij beetje aan een gemeenschap. De ouderen beginnen elkaar op straat te herkennen. De vrijwilligers ook. Ze slaan een babbeltje en polsen hoe het met hen gaat. Er ontstaat een hele ketting van solidariteit”, vertelt Inès.

Vrijwilligers

De vrijwilligers vervullen een sleutelrol in de organisatie. Supervrijwilligers, noemt Inès hen. “Het zijn stuk voor stuk mensen die iets goed willen doen. Die empathisch zijn en gevoelig voor wat er in de wereld rondom hen gebeurt.”

Vrijwilligers vinden, is niet altijd evident vertelt Inès, al wordt het makkelijker naarmate de organisatie meer en meer bekendheid geniet. Onlangs trok ze met enkele mensen nog naar een winkelstraat waar ze een standje installeerden en voorbijgangers tegenhielden om over het project te vertellen. Dat werkte goed, vertelt Inès.

Inspirerend

Kristien (69) kende Inès al langer. “Ik vond het altijd al inspirerend hoe Inès zich inzette voor ouderen. Toen ze startte met Bras Dessus Bras Dessous en me vroeg om mee te doen heb ik niet getwijfeld.”

‘Deze relaties maken het echte leven.’

Kristien werd gekoppeld aan Carla (79). Beide vrouwen groeiden op in Vlaanderen. Verder zijn ze heel verschillend, vindt Carla. “Toch voelde ik onmiddellijk dat het een goede match was. We schelen tien jaar, maar we kunnen over elk thema praten.”

Toen Kristien en Carla elkaar drie jaar geleden ontmoeten was Carla erg ontredderd. Ze had net haar man verloren. “Het was een verschrikkelijke periode. Mijn man en ik deden alles met ons tweetjes. Toen hij wegviel, voelde ik me helemaal alleen.” Carla heeft twee dochters die ook in Louvain-la-Neuve wonen, maar zij hebben weinig tijd. “Niet omdat er onenigheid is, ze hebben het gewoon altijd zo druk met hun kinderen en hun job.”

Kippenvel

Vandaag ziet het leven van Carla er helemaal anders uit. Ze verhuisde enkele maanden geleden naar een appartement in de stad, waar ze veel meer sociaal contact heeft.

“Kristien heeft me erg veel geholpen met de verhuis. En onlangs nog heeft ze me bijvoorbeeld geholpen het dragen van grote zakken potgrond naar mijn appartement. Zonder haar had ik nu geen bloemen en planten gehad. Het klinkt als iets klein, maar het doet veel.”

Lees ook

Hier verdrijven superdiverse Brusselse ouderen samen de eenzaamheid

Kristien en Carla zien elkaar elke week. “Ik zal Kristien niet met al mijn zorgen overladen, maar ik weet dat ik haar kan opbellen als er iets is. Dat maakt voor mij een groot verschil. Het brengt evenwicht in mijn leven,” vertelt Carla. Kristien: “Ik ga naar haar toe en we doen elke keer iets anders: een koffie drinken op haar terras, een wandeling of we doen samen boodschappen. Het geeft mij veel voldoening om te merken hoe blij ze is om me te zien. En ze bedankt me altijd zo uitgebreid.”

Kristien merkt op dat ze kippenvel krijgt, nu ze dit vertelt. De twee vrouwen schieten in de lach. “Nee, serieus, zo’n relaties als deze zijn eigenlijk erg belangrijk”, vindt Kristien. “Dat is waar. Deze relaties maken het echte leven”, besluit Carla.