Jonge weduwe: ‘Administratieve rompslomp kunnen we missen als kiespijn’

Mijn leven stortte in elkaar

Enkele jaren geleden leefde ik mijn leven gelukkig: een lieve man, huisje met een tuintje en een prachtige dochter. De enige donkere wolken: vier tot zes keer per jaar gingen we naar UZ Leuven om de chronische ziekte van mijn man op te volgen.

‘Ook kleine hindernissen kunnen plots heel zwaar wegen.’

Dat ging allemaal goed tot hij in 2016 vaker ziek werd. Na een moedige strijd overleed hij in september 2018.

Mijn leven stortte in elkaar. Toen ik zwanger werd en die eerste schop in de buik voelde, beloofde ik mijn dochter om haar nooit te kwetsen. Zij verdiende eeuwige trouw, koestering en bescherming haar hele leven lang. Mijn moederhart kromp in elkaar toen ik haar moest vertellen: “Je papa is dood”.

Administratieve mallemolen

Alsof dat nog niet genoeg was, kreeg ik twee weken na het afscheid de diagnose ‘kanker’. Dan zie je even door de bomen het bos niet meer.

Naast de grote zorgen, waren er de kleine beslommeringen. Maar ook die kleine hindernissen kunnen plots heel zwaar wegen. Zo moet er na overlijden van je echtgenoot administratief veel geregeld worden. Dat vraagt energie die er op dat moment niet altijd is.

Plots worden je rekeningen geblokkeerd, moet je een uitvaart regelen en luister je op het notariskantoor naar ingewikkelde erfeniskwesties. En er is niemand die je een checklist mailt of het even allemaal voor je regelt.

Papieren in orde

Gelukkig werd ik goed omringd door familie en vrienden die ik tot op de dag van vandaag nog steeds erg dankbaar ben. Drie maanden na het overlijden dacht ik het administratieve gedoe af te kunnen vinken. Een goede zaak, want “papieren die in orde zijn, betekent rust in je hoofd”.

‘Ik kwam uit de lucht gevallen: van een overgangsuitkering had ik nog nooit gehoord.’

Toen kreeg ik een berichtje van een kennis die op de vakbond werkte. Zij gaf me de tip om eens te informeren naar een ‘overgangsuitkering’. Een cliënt had haar daar ooit eens iets over verteld. Ik kwam uit de lucht gevallen want van zo’n uitkering had ik nog nooit gehoord. Ik ben me meteen gaan informeren op het internet.

Wat is een overgangsuitkering?

Als je weduwe of weduwnaar wordt, dan heb je recht op een overlevingspensioen. Een belangrijke voorwaarde: je moet oud genoeg zijn. Op dit moment staat de minimumleeftijd op 48,5 jaar.

Veel jonge mensen vallen dus uit de boot van het overlevingspensioen. Voor deze groep werkte de overheid in 2014 een oplossing uit: de overgangsuitkering. Zijn er kinderen, dan krijg je de uitkering vier jaar. Zijn die er niet, dan wordt die periode ingekort tot twee jaar. Het maandelijks bedrag wordt berekend op basis van je persoonlijke situatie.

Kille communicatie

Helaas liep dat allemaal heel moeizaam.

De overheid neemt zelf te weinig initiatief om die overgangsuitkering bekend te maken. Ze lijkt het weg te steken zodat zo weinig mogelijk mensen er gebruik van maken. Ten onrechte: als je zo’n recht installeert, dan moet je mensen daar ook over informeren en sensibiliseren.

Voor de aanvraag kan je aankloppen bij de federale pensioendienst, mutualiteit of het OCMW van je gemeente. Zelf kreeg ik bij de pensioendienst telefonisch te horen dat ik de overgangsuitkering “krijg” omdat ik “helaas te jong ben voor een weduwepensioen”. Moest ik die boodschap nu echt beantwoorden met een gulle lach?

‘Als je rouwt en zelf doodziek bent, komen al die kille boodschappen hard binnen.’

Je moet de aanvraag zelf indienen. Dat kan tot twaalf maanden na het overlijden van de huwelijkspartner. Ik diende mijn aanvraag drie maanden na overlijden in, zodra ik over het bestaan van die overgangsuitkering hoorde. Het kostte heel wat moeite om het bedrag van de eerste drie maanden met terugwerkende kracht uitbetaald te krijgen. Ik moest uitleggen waarom ik “hier nu pas mee afkwam”.

Van het uitbetaalde bedrag wordt vooraf niets afgehouden. Heel wat mensen schrikken dus als ze een jaar later hun belastingbrief krijgen. En na de periode van twee of vier jaar stopt de uitkering. Dat geeft je het gevoel dat de overheid verwacht dat je na die tijd iemand anders gevonden hebt.

Misschien is het allemaal niet zo bedoeld, maar als je rouwt en zelf doodziek bent, komen al die kille boodschappen hard binnen.

Niet altijd te combineren

En ook goed om weten: de overgangsuitkering kan je niet zomaar combineren met andere uitkeringen of tegemoetkomingen. Zo is ze bijvoorbeeld wel cumuleerbaar met een ziekte-uitkering maar niet met bepaalde premies of steun.

In mijn geval: nadat mijn echtgenoot stierf, werd ik gediagnostiseerd met kanker. Ik had recht op een ziekte-uitkering en overgangsuitkering. Maar omdat mijn inkomen daardoor te hoog lag, had ik geen recht op de financiële steun van de Stichting tegen Kanker.

‘Naast weduwe ben ik ook sociaal werker in spe.’

Sommige lotgenoten hebben omwille van hun laag inkomen recht op sociale huisvesting. Maar door de overgangsuitkering komen ze tijdelijk in een hogere inkomensschaal terecht waardoor ze dat recht verliezen. Ze kunnen pas opnieuw op de wachtlijst zodra de overgangsuitkering afloopt.

Luisteren en handelen

Waarom ik deze ervaringen wil delen? Naast weduwe ben ik ook bachelorstudent sociaal werk en dus sociaal werker in spe. Ik weet uit eerste hand hoe het voelt om dit alles mee te maken. Ik vind het dan ook mijn plicht om dit thema onder de aandacht te brengen van sociale professionals en mensen die hier recht op hebben

Het wordt mijn taak om te luisteren naar de behoeften van cliënten en hiermee aan de slag te gaan. Hindernissen tonen en problemen aankaarten, horen thuis in dat rijtje. In dat kader ontwikkelde ik een poster en informatief filmpje.

Hopelijk luistert en kijkt de overheid mee. Jonge mensen die afscheid moeten nemen van hun partner, hebben een heel verwerkingsproces voor de boeg. Administratieve rompslomp en kwetsende reacties kunnen we missen als kiespijn.