Kinderrechtencommissaris wil een echtscheidingsambtenaar

Eén op vier

Al jaren kloppen kinderen en jongeren op het Kinderrechtencommissariaat aan met vragen over hun ouders die scheiden en de impact daarvan op hun leven. Het antwoord is meestal niet simpel. Vaak kunnen we niet veel meer doen dan luisteren, informeren en adviseren. Dat knaagt.

‘Echtscheiding verdient onze aandacht.’

Over scheiding is al veel gezegd en geschreven. En toch verdient dit thema blijvend onze aandacht. En zeker die van het beleid.

Dat zoveel kinderen en jongeren ons vragen stellen over hun ouders die scheiden is niet vreemd. Onderzoek toont aan dat bijna een kwart van de Vlaamse 12- tot 18-jarigen een scheiding meemaakt. Scheiden betekent voor kinderen vaak dat er veel verandert. Scheiding is verbonden met verlies.

Tegelijk begrijp ik uit verhalen van gescheiden gezinnen dat voor een aantal van hen de scheiding een vorm van hernieuwing van het ouderschap inhoudt. Als het goed gaat, kan dit leiden tot een actiever gedeeld ouderschap. Maar als het niet goed gaat, kan dit uitmonden in een gevecht om het ouderschap.

Getrokken zwaarden

Als ouders met getrokken zwaarden tegenover elkaar staan, hebben de kinderen het vaak hard te verduren.

Scheidende ouders die hun conflicten op de spits drijven, afspraken niet naleven, kinderen betrekken bij hun conflict, van mening verschillen over de opvoeding. Het zijn allemaal situaties waarin kinderen midden in het conflict tussen hun ouders staan.

Kinderen hangen sterk af van hun ouders om het probleem op te lossen of om hun verhaal te  kunnen doen. Daardoor voelen ze zich vaak hopeloos.

‘Kinderen hebben het vaak hard te verduren.’

Hulpverleningsorganisaties proberen hieraan tegemoet te komen. Door kinderen zo goed mogelijk te informeren, door het ontwikkelen van methodieken die kinderen de kans geven op verhaal te komen. Die organisaties zorgen ook voor bemiddelingstrajecten waardoor ouders leren inzien hoe ze het perspectief van hun kinderen boven hun conflict kunnen tillen.

Familierechtbank

Ook het beleid zorgde vorig jaar met de nieuwe wet op de familierechtbank voor het sterker verzekeren van het kindperspectief.

De rechter nodigt kinderen vanaf 12 jaar nu automatisch uit. Ze hebben spreekrecht. Kinderen jonger dan 12 jaar hebben geen automatisch spreekrecht, maar kunnen de rechter wel vragen hun verhaal te doen. Zelfs als de ouders dit liever niet willen.

Ondanks al deze inspanningen, blijven kinderen en ouders vaak vast zitten. Aan het conflict op zich kan je als overheid weinig doen. De vraag is wel welke maatschappelijke verantwoordelijkheid hier in het geding is?

Echtscheidingsambtenaar

Het antwoord ligt in het ondersteunen van ouders en kinderen om wat gebeurd is, een plek te geven. Werkgevers, scholen en ook vormen van opvoedingsondersteuning kunnen hierbij helpen. Een Vlaams echtscheidingsambtenaar zou hier een belangrijke rol kunnen vervullen.

Zijn taken? De problematiek op de politieke agenda te plaatsen. En mee zoeken naar antwoorden op hoe institutionele settings zoals bedrijven en scholen hiermee best omgaan.

‘Wat doe je met ouders die blijven strijden met elkaar?’

Ook op beleidsvlak is er nood aan afstemming. Scheiding raakt aan veel sectoren en domeinen, zowel op federaal als Vlaams niveau. Denk maar aan het algemeen welzijnswerk, justitiehuizen, onderwijs, jeugdhulp, geestelijk gezondheidszorg, justitie, politie en zelfs de fiscus.

Zeker al één grote lacune verdient bijzondere aandacht. Wat doe je met ouders die blijven strijden met elkaar? Het enige alternatief dat we nu blijkbaar hebben, is het kind plaatsen terwijl ouders het te bont blijven maken.

Hier dringt zich een oefening op naar andere denkpistes. Pistes waarbij kinderen niet het gevoel hebben gestraft te worden voor iets waarvoor ze geen verantwoordelijkheid dragen.

Buitengewoon

Een Vlaams echtscheidingsambtenaar kan zo’n beleid een concreet gezicht geven. Door de verschillende acties, projecten en informatiekanalen op te sporen, te coördineren en breed bekend te maken. Door de verschillende betrokken maatschappelijke actoren rond het thema scheiding dichter bij elkaar te brengen, beter op elkaar af te stemmen en mee te waken over een kind- en gezinsvriendelijk echtscheidingsbeleid. Door de blinde vlekken te detecteren en vanuit een gecoördineerde expertise de overheid te inspireren met alternatieven die rekening houden met het perspectief van alle betrokkenen.

Hoe ‘gewoon’ echtscheiding vandaag ook geworden is, ze blijft voor alle betrokken kinderen en hun gezinnen iedere keer iets ‘buitengewoon’. Een echtscheidingsambtenaar zal deze kwetsuur niet wegnemen. Hij kan wel een essentiële rol spelen in het minder kwetsbaar maken van deze kinderen en hun gezin.