Stilte na de storm: ‘Sociale professionals hebben tijd nodig om op krachten te komen’

We hebben tijd nodig

Nu de vaccinaties lopen, krijgen sociale professionals weer perspectief. De adempauze die hen vorige zomer nauwelijks gegund werd, zit er komende zomer misschien toch aan te komen. Hoewel.

‘Bij sociale professionals is de schade door corona groot.’

Er valt veel in te halen straks. De verwachtingen van de samenleving over de zorg- en welzijnssector staan op scherp. Beleidsmakers zullen onder die druk van zich laten horen. Met (even) weinig middelen zullen we straks (weer) meer moeten doen.

Toch kunnen we niet voorbij aan de vaststelling dat er diepe wonden zijn geslagen. Er is tijd nodig. Tijd om wonden te verbinden en te helen. Tijd om terug op krachten te komen. Tijd om echt te leren uit wat er is gebeurd. Tijd ook voor het gewone, het alledaagse.

De impact is groot

Bij medewerkers in zorg en welzijn is de schade door corona groot.

En dan hebben we niet alleen over de fysieke en mentale schade. Medewerkers liepen ook morele kwetsuren op. Zelfs in organisaties die gespaard bleven van grote verliezen, is de impact groot.

Opvoeders en leefgroepbegeleiders moesten bijdragen aan een werking die grote impact had op de leef- en woonkwaliteit van ‘hun’ mensen. De combinatie van alle noodzakelijke coronamaatregelen zette het welzijn van zorgontvangers onder grote druk. Het druiste meer dan eens in tegen veel van datgene waarvoor medewerkers, teams en organisaties staan.

Raakbaarheid van hulpverleners

Ethische veerkracht vindt haar oorsprong in de raakbaarheid van hulpverleners.

Om die raakbaarheid als bron van ethisch handelen te vrijwaren, is het belangrijk om woorden te geven aan het geraakt worden door het lijden van de ander. Een organisatie die hiervoor ruimte geeft, zorgt dat sociale professionals geen vluchtwegen moeten zoeken om het ongemak kwijt te raken, of om de pijn ervan niet meer te voelen.

‘Stilte stelt ons opnieuw in staat om sensitief te zijn.’

Een organisatie kan die ruimte maar bieden als medewerkers niet, snel snel, terug veerkrachtig moeten zijn.

Stilte

Moreel herstel gaat gepaard met revalideren als her-waarderen: het voorzichtig en langzaam opnieuw ‘naar waarde schatten’ van het leven zoals het zich aandient, je opnieuw kunnen verbinden met de waarden die de basis zijn van je engagement. Daar hebben medewerkers in het zorg- en welzijnswerk nu recht op.

In haar boek ‘De macht van nietsdoen’ spreekt de Amerikaanse kunstenares en schrijfster Jenny Odell over herstel. Dat lukt pas als je erin slaagt om je te onttrekken van overstimulering en overactiviteit. Pas dan, zegt ze, kan je waarnemen wat er feitelijk aan de hand is en wat zich aandient bij jezelf. Dit soort ‘stilte’ stelt ons opnieuw in staat om sensitief te zijn.

Alledaagse zorg

Odell wijst erop dat we in een cultuur leven die nieuwigheid en groei prefereert boven het cyclische en het regeneratieve. Volgens ons ontsnapt ook zorg en welzijn niet aan die ontwikkeling.

‘Is deze crisis geen kans om ons grondig te bezinnen over hoe wij groei zien?’

Merkwaardig genoeg werd ook daar de maatstaf van productiviteit een algemeen geldende norm. Zorg- en welzijnsorganisaties vinden zichzelf succesvol als ze ‘iets nieuws kunnen produceren’. Het pleidooi van Odell voor stilte is een tegengewicht tegen die retoriek van de groei.

Is deze crisis geen kans om ons grondig te bezinnen over hoe wij groei zien? Hoe we andere maatstaven kunnen hanteren om groei te benaderen, namelijk de maatstaven van alledaagse zorg?

Zet groei van mensen centraal

In het zorg- en welzijnswerk staat de groei van mensen centraal. Het gaat om groei in waarde en waardigheid, zelfs daar waar in een eerste blik geen groei meer mogelijk is. Het is precies in de alledaagse zorg dat er van die groei sprake is.

‘Het is niet het moment voor grote veranderingen in zorg en welzijn.’

Het is dankzij die alledaagse ondersteuning en inzet ‘zonder naam’ dat medewerkers zich kunnen hechten aan zichzelf, aan anderen en aan de dingen die uitdrukking geven aan hun zelfwaarde en identiteit.

Misschien wordt het hoog tijd om hen dat recht op tijd te gunnen?

Oproep

Vanzelfsprekend willen beleidsmakers hun taak terug ten volle opnemen. We roepen hen op om na te denken over de manier waarop ze dit doen. Het lijkt ons nu niet het moment om snel nieuwe en grote veranderingen op zorg en welzijn af te vuren.

We hopen dat beleidsmakers ons de nodige tijd gunnen. We nodigen hen graag uit om ook zelf ruimte te maken, bijvoorbeeld om te luisteren naar cliënten en sociale professionals, niet om via extra inspecties te kijken of we het wel goed doen.