Sociaal werkers willen meer zeggenschap

Frustratie en hoop

In de resultaten van de peiling drijven twee tendensen boven. Er leeft op het werkveld veel frustratie. Sociaal werkers geven aan dat de laatste jaren vooral over het sociaal werk wordt gesproken, in plaats van met het sociaal werk. Maar er is hoop op beterschap. Sociaal werkers willen graag meer respect voor hun harde en moeilijke werk. Een beroepsvereniging moet daarbij helpen.

‘Sociaal werkers willen meer respect.’

55% van de ingevulde vragenlijsten komt van sociaal werkers jonger dan 40 jaar. Drie kwart van de respondenten zijn vrouwen. Het gros van hen is actief als sociaal werker, onder meer in de centra voor algemeen welzijnswerk, de diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten, ziekenhuizen , OCMW’s, jeugdhulp en zorg voor personen met een handicap.

Sociaal.Net sprak met Peter Wouters, hoofd van de opleiding sociaal werk van de hogeschool UC Leuven Limburg. Zijn hogeschool nam het initiatief voor deze peiling. Ze werd gesteund door alle opleidingen sociaal werk in Vlaanderen.

Wat was de concrete aanleiding om bij sociaal werkers te peilen naar een beroepsvereniging?

De adviesraad van onze opleiding sociaal werk wilde de impasse doorbreken. Bij elk maatschappelijk vraagstuk waarbij sociaal werk betrokken is, flakkert het debat op. Moet er wel of geen beroepsvereniging komen? Denk aan vermarkting, vermaatschappelijking, beroepsgeheim, radicalisering… Het debat gaat jammer genoeg telkens even snel weer liggen. Wij hopen dat op basis van deze peiling het gesprek ten gronde nu wel op gang komt.

Leeft er in Vlaanderen interesse voor zo’n beroepsgroep?

Absoluut. 97% van de respondenten vindt zo’n beroepsvereniging een goed idee. Dat is een indrukwekkend cijfer. 40% wil ook meewerken, waarvan meer dan 80 mensen aangeven dat ze mee aan de kar willen trekken. Het signaal is dus overduidelijk. Sociaal werkers willen een eigen beroepsvereniging.

De peiling werd vooral door jonge sociaal werkers ingevuld, mensen jonger dan 40 die actief zijn op het werkterrein.

Dat maakt het signaal nog belangrijker. Zij zijn enthousiast. De interesse is groot. Sociaal werkers willen meer zeggenschap. Zij staan met hun beide voeten in het werkveld. Zij ervaren elke dag hoe moeilijk werken het is. Maatschappelijke problemen worden groter. De financiële en vluchtelingencrisis hakken in op sociaal werk. De werkdruk neemt toe. Steeds meer ligt de nadruk op controle, registratie en verantwoording. Daartegenover staat weinig positiefs. Die tegenstelling leeft erg. Sociaal werkers zijn op zoek naar respect voor het moeilijke werk dat ze verrichten. Dat blijkt duidelijk uit de vele ‘open antwoorden’ die we kregen.

‘Een beroepsvereniging moet wegen op het debat.’

Waarop moet zo’n beroepsvereniging de focus leggen?

Respondenten vinden vooral dat een beroepsvereniging moet wegen op het maatschappelijk debat. Quasi iedereen vindt het belangrijk om een signaalfunctie op te nemen. Men wil dat de beroepsvereniging een plaats verwerft aan beleidstafels. Veel beslissingen hebben impact op sociaal werkers en hun cliënten. Maar daar waar beslissingen genomen worden, zit het sociaal werk niet mee aan tafel. We hollen telkens achter de feiten aan. Die frustratie wordt met de dag groter. Vandaar de uitdrukkelijke vraag om meer bij het beleid betrokken te worden. Dat is trouwens een kritisch signaal aan het adres van wie vandaag in die structuren zetelt. Men praat er over, niet met sociaal werk.

Wat nu?

Ik denk dat er zo’n beroepsvereniging moet komen. Vanuit de hogeschool willen we dat ook faciliteren. We willen de geïnteresseerde sociaal werkers samenbrengen. We willen helpen om zo’n vereniging uit de grond te stampen. Maar eens opgestart, is het aan hen om voort te boeren, in alle onafhankelijkheid. Wij gaan niet de schoonmoeder uithangen, integendeel.

‘De meningen over het lidmaatschap zijn verdeeld.’

Zo’n beroepsvereniging kan erg uitsluitend werken. Moet je een diploma sociaal werk hebben om lid te worden?

De meningen zijn verdeeld. Er is een grote groep die enkel werkers met een diploma sociaal werk wil laten aansluiten. Of het diploma behaald is na volwassenenonderwijs, bachelor of masteropleiding, maakt hen minder uit. Anderen vinden dan weer dat iedereen die uitvoering geeft aan sociaal werk mag aansluiten. Een pak ‘sociaal werkers’ hebben immers een ander diploma. Een veel kleinere groep vindt dat iedereen die wil, moet kunnen aansluiten.

Wat vind jij?

Het is aan de nieuwe vereniging om te beslissen wie wel of niet kan aansluiten. Maar ik kan er best mee leven dat al die mensen die het sociaal werk in hun hart dragen, en daar het goede voor willen, lid kunnen worden. Als mensen het sociaal werk maar omarmen.

Het idee van een beroepsregister waar iedereen die als sociaal werker actief is zich moet inschrijven, leeft niet.

Klopt, blijkbaar is dat voor de meeste sociaal werkers nog een vreemd idee. Ik denk ook dat er momenteel belangrijkere debatten lopen zoals het beroepsgeheim of een nieuwe deontologische code voor sociaal werkers. Maar eens die discussies beslecht zijn, zou het me niet verbazen als het beroepsregister opnieuw opduikt als idee.

‘Over de definitie van het sociaal werk is weinig discussie.’

Sociaal werkers zijn actief in 101 verschillende settings. Een straathoekwerker werkt anders dan een sociaal werker van de psychosociale dienst in de gevangenis. Kan een beroepsvereniging deze diversiteit ooit achter één vlag verenigen?

Dat is inderdaad een moeilijkheid. Toch leert de ervaring dat er wel een gemeenschappelijke grond is. Over de definitie, missie en visie van het sociaal werk in Vlaanderen is weinig discussie. Dat kan dus het startpunt zijn.

Er is in Vlaanderen al een beroepsvereniging voor de sociaal werkers in ziekenhuizen. Sinds een jaar of twee heb je ook het Sociaal Werk Actie Netwerk (SWAN). Er borrelt wel wat. Hoe verhouden al deze initiatieven zich tot elkaar?

Wij hebben niet de bedoeling om naast SWAN of de beroepsvereniging van sociaal werkers in de ziekenhuizen een nieuw spoor te trekken. We moeten samenwerken. In de volgende fase moeten we contact zoeken met mensen van goede wil. Laat de positieve krachten elkaar vinden en versterken.

Niet alle sociaal werkers delen dezelfde overtuiging en waarden. Zo leven er verschillende meningen over vermarkting en vermaatschappelijking. Mag dat verschil binnen een beroepsvereniging overeind blijven staan?

In de peiling hebben we hierover geen concrete opmerkingen gekregen. Wel is er de oproep om vooral het belang van het werk te benadrukken in de plaats van enkel de belangen van de sociaal werkers. Ik kan mij voorstellen dat een discussie over maatschappelijke trends en politieke voorstellen een richtinggevend advies kan krijgen van de beroepsvereniging. Men zal zich dan echter telkens moeten afvragen of en hoe dit de positie van het sociaal werk en de werkers kan versterken.

In mei 2018 komt er in Vlaanderen een grote sociaalwerkconferentie. Is dat geen momentum voor een beroepsvereniging?

Iedereen die interesse heeft om mee te werken, hopen we nog voor deze zomervakantie bijeen te brengen. Sociaal werkers mogen zich nog steeds melden, trouwens. Nadien kunnen we starten met het administratieve pad voor de opstart van zo’n beroepsgroep. Maar de sociaalwerkconferentie is een belangrijk moment. Het zou mooi zijn als de beroepsvereniging dan naar buiten kan treden. Laat dat een stille wens zijn.De peiling staat nog steeds online. Mensen die willen meewerken, kunnen zich via deze weg ook melden of mailen naar peter.wouters@ucll.be.