Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg

Buiten spel

Seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen zorgverstrekkers en zorgvragers of tussen zorgvragers onderling kreeg decennialang nauwelijks tot geen aandacht. Eenmaal zorgbehoeftig, worden seks en seksuele behoeften vaak als onbestaande buitenspel gezet. Voorvallen werden in het verleden zorgvuldig met de mantel der liefde toegedekt en in alle discretie opgelost.

Onthullingen over seksueel misbruik in de katholieke kerk door geestelijken en in zorgvoorzieningen door hulpverleners hebben hier verandering in gebracht. Recent groeide het besef dat er nood is aan een structureel beleid inzake grensoverschrijdend gedrag in voorzieningen.

‘Er nood is aan een structureel beleid.’

In dit boekje focussen de auteurs hoofdzakelijk op residentiële voorzieningen voor ouderen, maar de informatie is ook bruikbaar in voorzieningen voor personen met een handicap, jeugdhulp, asielcentra…

Wetgeving

De auteurs vertrekken van de Universele Rechten van de Mens en het recht op seksuele gezondheid. Ze geven een uitvoerig overzicht van de historiek van de wetgeving inzake seksueel misbruik. Verder besteedt men aandacht aan de taboesfeer rond seksualiteit in de zorg. Mythes, vooroordelen, taboes rond seks en seksuele beleving bij ouderen komen aan bod.

Vervolgens kijken ze naar ontwikkelingen inzake wetgeving en richtlijnen in binnen- en buitenland. Hierbij gaat het onder meer over referentiekaders, procedures en registratiesystemen voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Men verwijst naar de meldingsplicht bij het Agentschap Zorg en Gezondheid, diverse handelingsprotocollen en instrumenten voor risicotaxatie.

Tenslotte doen de drie auteurs concrete voorstellen voor het ontwikkelen van een referentiekader en een procedure voor het gepast reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ze formuleren aanbevelingen en bedenkingen op het niveau van de individuele voorzieningen.

Zorginspectie

In 2016 werden heel wat voorzieningen voor personen met een handicap specifiek gevisiteerd over hun beleid inzake grensoverschrijdend seksueel gedrag. Daarom hebben deze voorzieningen al veel nagedacht over hoe dit in hun organisatie gestalte kan krijgen. Deze pocket kan dienen om de door hen ontwikkelde instrumenten aan een kritische analyse te onderwerpen.

‘Instrumenten worden kritisch geanalyseerd.’

Andere sectoren zoals de ouderenzorg staan nog aan het begin van deze ontwikkeling. Voor hen is dit een essentieel basiswerk om juridisch bindende protocollen te ontwikkelen. Elk onderdeel wordt overigens afgesloten met bruikbare referenties naar andere bronnen.

Praktijk

De pocket is eerder juridisch van opzet, maar toch goed leesbaar voor niet-juristen. Het eerste deel staat vooral stil bij historiek, achtergronden en wetgevend kader. Het tweede deel is veel meer praktijkgericht met een aantal casussen en voorbeelden van referentieteksten en protocollen.

‘Het richt zich specifiek op de Vlaamse situatie.’

Interessant is dat de wetgeving en richtlijnen van diverse sectoren samengebracht worden. Hierdoor heeft een organisatie die nog moet beginnen aan handelingsprotocollen meteen alles bij elkaar. Het werk richt zich specifiek op de Vlaamse situatie, wat bij andere bronnen vaak ontbreekt.

Beleidsmakers

Deze pocket richt zich in de eerste plaats naar beleidsmakers binnen voorzieningen. Voor hen is het een onmisbaar basiswerk. Zij krijgen een instrument en protocollen over hoe ze juridisch juist kunnen handelen bij de aanpak van seksueel grensoverschrijdende situaties door zorgverleners of zorgvragers. Dit is de expliciete opzet van het boekje en het is daarin goed geslaagd.