Jonge vluchtelingen zoeken naar balans

Enorme veerkracht

Jongeren hebben ankerpunten en vertrouwenspersonen nodig in hun leven. Maar in hun thuisland en doorheen hun vlucht hebben jongeren hun vertrouwen in mensen verloren. Ze zijn hierdoor wantrouwig tegenover volwassenen en mensen met gezag.

Ze hebben heel wat meegemaakt op jonge leeftijd. Ze zitten nu in hun pubertijd, een intensieve en kwetsbare levensfase. Hun identiteit is volop in ontwikkeling op het moment dat ze in België hun leven hopen uit te bouwen.

‘Jonge vluchtelingen moeten telkens opnieuw beginnen.’

Eens voet aan wal, verhuizen ze vaak van het ene opvangcircuit naar het andere. Ze moeten telkens opnieuw beginnen en dat vraagt energie. Toch ontwikkelen de meeste jongeren een enorme veerkracht. Ze nemen taken op die in onze samenleving van andere zestienjarigen niet verwacht worden.

Precair

Maar hun situatie blijft precair. Postmigratie stressoren zijn even sterke voorspellers van psychisch lijden als premigratie stressoren. Dat moet ons motiveren om te investeren in de jongeren als nieuwkomers. Zowel preventieve als curatieve initiatieven zijn noodzakelijk.

Mind-Spring© probeert een deel van die behoefte in te vullen. Het is een vorm van psycho-educatie die inzet op preventie en vroegdetectie. De focus ligt op het overbrengen van kennis en inzicht, en het aanleren van vaardigheden om de draagkracht te verhogen.

Mind-Spring voor jongeren

Oorspronkelijk ging Mind-Spring aan de slag met volwassenen. Maar enkele jaren geleden werd ook een aanbod voor jongeren ontwikkeld. In samenwerking met experts kwam Mind-Spring Junior tot stand.

Het aanbod bestaat uit zes groepssessies van twee uur voor jongeren tussen veertien en achttien jaar. Een tiental jongeren per groep is ideaal. Op die manier is er voldoende tijd voor interactie en aandacht voor elke jongere.

Jongeren leren hoe ze kunnen omgaan de veranderingen in hun leven. Ze leren moeilijkheden benoemen maar ook hun kwaliteiten komen aan bod. Ze vertellen hoe ze hun stressklachten ervaren en leren wat ze er kunnen aan doen. Ze leren kijken naar het verleden, heden en de toekomst. We leren hen hoe ze hun lichaam en geest kunnen ontspannen.

Ervaringsdeskundigen

Mind-Spring Junior wordt gegeven door een ervaringsdeskundige trainer. Dat is een vluchteling of migrant die in deze nieuwe samenleving al zijn eigen weg aflegde. Na het volgen van de opleiding en een geslaagde stage krijgt hij een certificaat.

De sessies worden gegeven in de taal van de jongere. Indien nodig zorgt een tolk voor vertaling. Dit kunnen leren van een ervaringsdeskundige in de eigen taal heeft impact op deze jongeren. Trainers zijn een rolmodel en delen hun ervaringen. Ze herkennen verlieservaringen en kunnen concrete oplossingen aanreiken. Deelnemers leren van elkaar en ervaren hoe je kan omgaan met veranderingen en culturele verschillen.

‘Sessies worden gegeven in de taal van de jongere.’

De culturele achtergrond van de jongeren krijgt voldoende aandacht. Hun verhalen worden beluisterd en dat creëert openheid. Op die manier groeit bij hen de motivatie om het leven opnieuw in handen te nemen. Sommigen geraken meer gemotiveerd om Nederlands te leren, wat vaak eerst als extra druk ervaren werd.

De trainers werken altijd samen met co-begeleiders, dat is de hulpverlener of begeleider uit de eigen setting, wat extra mogelijkheden biedt rond ondersteuning.

Krachtige werkvorm

De jongeren krijgen via Mind-Spring een taal aangereikt om hun klachten te uiten. Wie meer professionele hulp nodig heeft, kan tijdens of na de cursus verwezen worden naar gepaste hulp bij een centrum voor geestelijke gezondheidszorg (CGG), een centrum voor algemeen welzijnswerk (CAW) of een centrum voor leerlingbegeleiding (CLB).

Na zes groepssessies vinden nogal wat jongeren het jammer dat het aanbod stopt. Sommige organisaties doen nog iets extra, gezien de vertrouwensband en de goede groepssfeer die gecreëerd werd.

‘Deelnemers leren van elkaar.’

Ook de hulpverlener of begeleider leert veel uit deze aanpak. Hoewel vaak gekozen wordt voor een individuele aanpak, toont Mind-Spring dat een groepsaanbod ondersteunend werkt. Deelnemers leren van elkaar en zijn minder afhankelijk van hun begeleider. Voor hulpverleners is het groepsgericht werken soms een nieuwe werkvorm die als zeer krachtig en empowerend wordt ervaren.

Op zoek naar zichzelf

De voorbije vier jaar bereikte Mind-Spring Junior veel Afghaanse jongeren. Nu komen meer Syrische jongeren in de groepen terecht.

Afghaanse jongeren geven aan hoe ze leerden dat er ook tussen hen grote culturele verschillen waren. Culturele verschillen hebben zowel zichtbare als onzichtbare componenten: om deze te kunnen begrijpen, moet je in dialoog gaan.

‘Doorbreek het wij-zij denken.’

De respectvolle houding van de ervaringsdeskundige trainer toont hoe om te gaan met diversiteit. Belangrijk is om het wij-zij denken te doorbreken. In de groepswerking worden jongens en meisjes niet van elkaar onderscheiden. Ook dat is nieuw voor vele jongeren.

Jongeren staan bijvoorbeeld stil bij wat het betekent om een goede vriend te zijn. Heb ik zo’n vriend? Wie ben ik voor zo’n vriend? De jongeren worden uitgedaagd om bewust eigen keuzes te maken.

Houvast

Na de aanslagen in Parijs waren veel jongeren heel ongerust. Ze vreesden dat ze het nog moeilijker zouden krijgen in België. Maar de trainer en de mening van de co-begeleider konden hen wat geruststellen.

Die dynamiek toont dat maatschappelijke gebeurtenissen binnensluipen in de psycho-educatieve sessies. Dat is een kans om verbindend te werken.

School

Ook scholen en leerkrachten die vertrouwd zijn met anderstalige leerlingen zitten met vragen. Hoe kunnen we goede zorg bieden voor jonge vluchtelingen in de klas? Welke invloed hebben veelal traumatische en verlieservaringen op deze jongeren en hun ouders?

Door de sessies kon een jongere zijn stressklachten benoemen bij de CLB-arts. In dat gesprek stelde hij zelf de vraag naar extra begeleiding op school. Dat is verbinding vinden.

Vindplaatsgericht werken

Mind-Spring Junior werd al in veel settings georganiseerd. Het vindplaatsgericht werken, brengt ons waar deze jongeren vaak komen: in opvangcentra en lokale opvanginitiatieven van het OCMW (LOI’s) waar jongeren tijdelijk verblijven, maar ook in de jongerenadviescentra van het CAW, in een OCMW en in heel wat scholen van het onthaalonderwijs voor anderstalige kinderen (OKAN).

‘Vindplaatsgericht werken, brengt ons waar jongeren komen.’

De meeste cursussen vinden na de schooluren plaats. Recent werd voor het eerst een cursus gegeven tijdens de OKAN-lesuren in school. Dat werd als een meerwaarde ervaren. Zo konden de verworven inzichten en vaardigheden ook buiten de sessies toegepast worden of er kon tijdens de lessen naar verwezen worden.

Cultuursensitieve zorg

Inzetten op Mind-Spring als psycho-educatief programma past in het kader van cultuursensitieve zorg. Hoe en waar spelen culturele elementen een rol? Hoe vindt de hulpverlener aansluiting bij de cliënt?

Onze ervaringen leiden tot belangrijke inzichten. Het inzetten van ervaringsdeskundige vergroot het vertrouwen in en van de hulpverlener. Begeleid worden in de eigen taal is belangrijk in het vergroten van de toegankelijkheid.

Expertisedeling

Het Antwerps Netwerk Cultuursensitieve Zorg deelt die expertise met haar partners: CAW, CGG, OCMW, scholen… We maken ons aanbod bekend, werken aan deskundigheidsbevordering en proberen drempels te verlagen.

‘Doorverwijzingen gebeuren vlotter en gerichter.’

We merken dat door het organiseren van deze cursussen er heel wat samenwerkingsverbanden geactiveerd worden tussen de maatschappelijk werker van het OCMW, de therapeut van het CGG, de leerlingbegeleider… Vanzelfsprekend plukken jonge vluchtelingen daar de vruchten van. Maar ook de hulpverlening wordt sterker dankzij een betere afstemming. Doorverwijzingen gebeuren vlotter en gerichter.

Het Antwerps Netwerk Cultuursensitieve Zorg investeert ook in overleg met docenten van de verschillende hogescholen. Met onze aanbevelingen willen we de opleidingen warm maken om meer aandacht te hebben voor cultuursensitief werken. Afgestudeerden komen terecht in een divers werkveld. Cultuursensitief werken zal voor elke sociale professional belangrijk zijn.

Toekomstmuziek

In Nederland is er ondertussen een aanbod Mind-Spring voor kinderen tussen negen en dertien jaar. Een extra aanbod voor kinderen en opvoedingsondersteuning voor ouders wordt nu in Gent en Sint-Niklaas als proeftuin uitgerold.

Hoe positief omgaan met deze jonge nieuwkomers? Onze huidige samenleving heeft mensen nodig die angst en bedreigingen omplooien naar kansen en uitdagingen. We moeten durven inzetten op talenten van nieuwkomers en voluit investeren in het welzijn van deze jongeren. Waar nodig moeten zorgpaden ontwikkeld worden die inspelen op hun noden. Leerkrachten, hulpverleners, organisaties en beleid kunnen keuzes maken. Hopelijk volgen de middelen.Meer lezen over diversiteit en hulpverlening kan op Sociaal.Net.