‘Aan inclusie werken doe je samen met mensen met een beperking’

Geen automatische reflex

In veel steden en gemeenten is inclusie nog geen automatische reflex. Als ambassadeur van InclusieAmbassade wil ik dit veranderen. Ik ben Stijn Vandamme (31), op mijn zestiende kreeg ik de diagnose autisme maar ik ben veel meer dan dat. Ik praat openlijk over mijn autisme, ik vlog op Instagram en deed een ronde langs Vlaamse lokale besturen om te vertellen wat inclusie is of kan zijn. Ik hoop op die manier bij te dragen aan een inclusief lokaal beleid.

Onlangs was ik in een museum. De tentoonstelling die ik bezocht was verspreid over meerdere verdiepingen. Op de etage waar ik liep, was er een omleiding door onderhoudswerken. De normale route was afgesloten en je moest via de trappenhal verder. In de hal ontbrak echter een duidelijk bordje dat aangaf of ik de trap naar boven of beneden moest nemen.

‘Op mijn zestiende kreeg ik de diagnose autisme maar ik ben veel meer dan dat.’

Voor mij als persoon met autisme was het gebrek aan voorspelbaarheid in deze situatie moeilijk. Ik begreep niet wat er van mij werd verwacht. Op zo’n moment ben ik vooral bezig met het analyseren van de informatie in de omgeving. Terwijl mensen zonder autisme zich snel aanpassen, kost het mij veel tijd om weer helder te denken.

Dit kleine voorval toont hoe mijn beperking, die niet altijd zichtbaar is, vaak nog te weinig wordt meegenomen in de openbare ruimte van een dorp of stad.

ASS

Mijn autisme zou geen beperking mogen zijn, maar juist een verrijking in het dagelijkse leven. Vroeger zocht ik naar jonge rolmodellen met autisme, nu wil ik zelf zo’n rolmodel zijn. Door er heel open over te praten, wil ik duidelijk maken welke moeilijkheden en uitdagingen leven met ASS met zich meebrengt.

Zo ben ik sinds vorig jaar ambassadeur van InclusieAmbassade: dat is een organisatie die zich inzet voor een inclusieve samenleving voor mensen met een beperking. Samen met mijn mede-ambassadeurs geef ik een stem aan mensen met een beperking en pleit ik voor meer inclusie.

Om dit te kunnen doen, volgde ik een opleiding bij Sterkmakers in Autisme. Vanuit die achtergrond en mijn eigen ervaringen in toegankelijkheid probeer ik invloed uit te oefenen op lokale besturen. Terwijl ik mijn plek in de samenleving zoek, wil ik bijdragen aan een juister beeld van mensen met een beperking.

Burgemeesters voor iedereen

Daarom deed ik mee aan de campagne ‘Burgemeesters voor iedereen’. Tussen juli en september 2022 stuurde InclusieAmbassade een bevraging uit naar alle lokale besturen. Een derde van de Vlaamse steden en gemeenten vulde de bevraging in.

Naast goede voorbeelden onthulden de resultaten ook veel uitdagingen die vooruitgang bemoeilijken. Veel lokale besturen besteden immers nog niet genoeg aandacht aan de noden en behoeften van mensen met een beperking. Wij hebben deze gegevens verwerkt in een presentatie waarmee we op 64 plekken in Vlaanderen het gesprek zijn aangegaan met gemeenteraadsleden.

Die presentaties waren een succes. Zelf bezocht ik zestien gemeenten, omdat ik het belangrijk vind om niet alleen persoonlijke verhalen te delen, maar ook praktische tips over hoe je meer begrip kan opbrengen voor mensen met een beperking. Veel steden en gemeenten willen immers wel werken aan inclusie, maar weten niet goed hoe ze dat moeten aanpakken. Het gaat erom dat we lokale beleidsmakers laten zien waar mensen met een beperking tegenaan lopen en hoe ze ons kunnen helpen om deze uitdagingen te overwinnen.

Samen met mensen met een beperking

Inclusie betekent dat een gemeentebestuur niet alleen beslist over aanpassingen in toegankelijkheid, maar dit samen doet met mensen met een beperking. Als je hen bij het beslissingsproces vanaf de beginfase betrekt, voorkom je problemen achteraf. Bovendien helpt dit bij het inbouwen van inclusie als automatische reflex, die zich idealiter op alle beleidsdomeinen voordoet.

‘Het hebben van een beperking brengt ook onzichtbare uitdagingen met zich mee.’

Een goed voorbeeld hiervan is het inclusiever maken van adviesraden. Of door mensen met een beperking na de uitslag van de lokale verkiezingen meteen te betrekken bij het uitwerken van nieuwe beleidsplannen.

Lees ook

‘Ik wil niet gereduceerd worden tot mijn handicap’

Inclusie gaat trouwens verder dan alleen fysieke aanpassingen, zoals het voorzien van een lift in een openbaar gebouw. Zonder duidelijke bewegwijzering kan die lift nog steeds onbereikbaar zijn voor mensen die hem nodig hebben.

Het hebben van een beperking brengt ook onzichtbare uitdagingen met zich mee. Als beleidsmakers bijvoorbeeld beslissen om een pop-up zomerbar te organiseren, moeten ze niet enkel kijken of de ingang toegankelijk is. Het is ook belangrijk om bij de inrichting een paar tafels te voorzien die geschikt zijn voor rolstoelgebruikers. Kleine aanpassingen zoals een duidelijk bordje of een aangepaste tafel kunnen een groot verschil maken om erbij te horen.

Meldpunt

In elke stad en gemeente moet er een meldpunt zijn waar je uitdagingen in toegankelijkheid kan melden. Ook een klankbordgroep van inwoners met een beperking die diensten, producten of ontwerpen van de gemeente test of evalueert op toegankelijkheid is geen slecht idee. Met de feedback kan het lokale bestuur korter op de bal spelen om problemen in toegankelijkheid te verbeteren.

‘De Triënnale in Brugge is een goed voorbeeld van inclusie.’

Een andere manier om meer inclusie te bereiken, is door mensen met een beperking meer te betrekken bij gemeentelijke activiteiten. Een voorbeeld hiervan is een woonproject van mensen met autisme waar buren samen met de bewoners koffie drinken. Dit zorgt ervoor dat mensen met een beperking ook worden gezien.

Nog een goed voorbeeld van een inclusieve benadering is de Triënnale in Brugge, een driejaarlijks kunst- en architectuurfestival. Zij ontwikkelden bezoekerstools om het parcours toegankelijker te maken voor mensen met visuele, auditieve of mobiele beperkingen. Het stopte niet bij het betreden van de kunstwerken, men dacht ook na over het begrijpen van de communicatie en het beleven van de installaties. En dat allemaal door mensen met een beperking uit de omgeving te bevragen over wat nodig is om het parcours vlot te kunnen bezoeken.

Oproep

Net voor de lokale gemeenteraadsverkiezingen roep ik lokale beleidsmakers daarom op om inclusie te bekijken als het fundament van een goed lokaal beleid. En betrek daarbij burgers met een beperking.

Lees ook

‘Een inclusieve samenleving is nodig en mogelijk’

Voorbeelden tonen aan dat je zo veel kan bereiken. In Jabbeke bijvoorbeeld maakt de poëzie van mensen met een beperking deel uit van de poëziewandeling van de gemeente. In Beernem helpt een mobiele kruidenier mensen met een beperking bij hun boodschappen en creëert men een ontmoetingsmoment voor iedereen uit de buurt. In Merelbeke maken mensen met en zonder een beperking samen deel uit van een theaterproductiehuis.

Als ik burgemeester of schepen was in een dorp of stad, zou ik inzetten op redelijke aanpassingen op het vlak van communicatie en beleving om ervoor te zorgen dat iedereen volwaardig kan deelnemen. Inclusie is een proces waarbij we samen naar oplossingen zoeken om uitdagingen te overwinnen, zodat ik mij burger kan voelen en niet een burger met een beperking.