Pesten is geen remedie tegen dakloosheid

Zwerfies

De vrouw is dakloos. De anonieme makers van de pagina op Facebook willen dat ze in het station kan blijven wonen. De vrouw werd al eens de grens over gezet omdat ze een andere nationaliteit heeft dan de Belgische.

De profielfoto bestaat uit een tekening die haar voorstelt terwijl ze gehurkt zit. Achter haar een gestileerde drol. Een verwijzing naar een heus artikel in de regionale pagina’s van een krant waarin staat dat ze overlast veroorzaakt. Bij het artikel staat een foto waarop ze gehurkt wordt afgebeeld over de riool waarin ze haar behoeftes deed.

‘Men maakt van de dakloze een provocerende figuur.’

De foto waarop ze in badjas staat afgebeeld werd ingezonden naar aanleiding van een oproep tot maken van ‘zwerfies’. Hoe compromitterender de houding waarop ze staat afgebeeld, des te meer punten de makers van de pagina aan de fotografen geven. De foto kreeg als opschrift: ‘Haters gonna hate’. Slangtaal om aan te geven dat je gewoon je zin moet doen omdat er altijd wel mensen zijn die kritiek hebben op je gedrag.

De mensen achter de pagina vinden het blijkbaar leuk om van de dakloze vrouw een provocerende figuur te maken. Even provocerend als ze zelf zijn in het overschrijden van de goede smaak.

Fandag

Op een aparte evenementenpagina werd een heuse fandag aangekondigd. 1.100 mensen gaven aan (wellicht voor velen ook als grap bedoeld) dat ze op die bewuste dag in het station samen met haar kwamen vieren en feesten. Andere op foto’s van haar geïnspireerde animatiefilmpjes maken van de vrouw een breakdancer of een slachtoffer van de politie die haar komt oppikken.

Er wordt een prijsvraag uitgeschreven om haar naam te weten te komen. Iemand schrijft in een reactie dat zijn oom haar heeft gekend in een opvangtehuis en dat ze effectief schizofreen is.

‘Wie doet zoiets?’

De makers van de pagina ontwikkelen een heuse webwinkel waar je allerlei dingen zoals buttons en t-shirts kan kopen met daarop opnieuw haar gestileerde afbeelding. Op de keukenschorten prijkt het opschrift: ‘Hier eet men uit de vuilnisbak’.

Het hilarische wordt opgepikt door heel wat jongeren die de pagina liken. Meer dan 1.200. Hier en daar blijkt uit reacties het besef dat deze pagina over de grens gaat van wat kan. De kwinkslag die er telkens wordt aan toegevoegd, wijst op sympathie voor de provocatie. Iemand verwijst ook naar Brussel, waar er wel meer van die stinkerds te vinden zijn. Slechts twee echt kritische bemerkingen.

Wie doet zoiets?

Een collega stuurt me de link door. Van het moment dat ik de pagina zag, lieten de woorden en beelden me niet meer los. Wie doet zoiets? Wat zit er achter? Waarom vinden zoveel jongeren net datgene leuk wat ik, andere collega’s en vrienden van mij, zo verafschuwen. En vooral kan je die jongeren laten inzien dat wat ze doen in eerste instantie niet leuk is voor de dakloze dame?

‘Waarom vinden zoveel jongeren leuk wat ik verafschuw?’

De dakloze vrouw wordt op de pagina omgevormd tot een soort van stripfiguur. Er wordt met andere woorden door het stileren en ontmenselijken een verhouding van grotere afstand gecreëerd. Die afstand zorgt ervoor dat het spotten als niet pijnlijk wordt beleefd.

Als Kwartiermaker probeer ik in de maatschappij ruimte te maken voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Wat hier gebeurt is bijna anti-Kwartiermaken. Een gemeenschap creëren om iemand van uit zijn anders zijn af te zonderen en uit te sluiten.Meer lezen over kwartermaken?

Kwartiermaken

Als Kwartiermaker blijf je steeds proberen om degenen te bereiken die anderen uitsluiten. Je wil niet in de val trappen om hen ook uit te sluiten. Twee collega’s en ikzelf namen daarom via de chat contact op met de makers van deze Facebookpagina. We maakten een afspraak in de stad. Ze komen echter niet opdagen. Ik blijf hen via mijn pagina vragen om toch contact op te nemen. Ze sluiten zich echter af voor elke communicatie.

De rapportages die ik ondertussen bij Facebook doe leveren niets op. Volgens Facebook is de pagina op geen enkel moment in strijd met hun regels rond pesten of het overtreden van de privacy. Ik neem contact op met stadsbestuur en met de privacycommissie. Niets lijkt te helpen om de pagina weg te krijgen.

‘Uiteindelijk haalt Facebook de pagina weg.’

Op een bijeenkomst  van de Vlaamse Werkgroep Kwartiermaken spreken we af dat we allen reageren op de pagina, en ze ook zullen rapporteren bij Facebook. We behouden de uitnodiging aan de makers om met ons te praten. We doen beroep op hen om hun creativiteit in te zetten ten voordele van de daklozen. Uiteindelijk houdt Facebook rekening met de grote druk en haalt de pagina weg.

Geen gesprek

De makers van de pagina hebben op geen enkel moment hun anonimiteit prijs gegeven. Een echt gesprek is er nooit geweest. Ik blijf dat jammer vinden.

Ik blijf ook denken aan die vele jongeren die niet hebben ingezien dat deze pagina ver over elke grens van fatsoen is gegaan. Dat ze niet inzagen dat dit een inbreuk was op de privacy van iemand die op geen enkel moment zelf de openbaarheid heeft gekozen.

Ik denk terug aan het filmpje dat ik zag op YouTube. Daarin worden een aantal daklozen geconfronteerd met allerlei lelijke opmerkingen over dakloosheid. Ze reageren gekwetst en verdrietig zoals elk ander mens zou reageren als dergelijke dingen over hen worden gezegd. Het raakt je om die mensen te zien wenen.

Opnieuw mens maken

De stripfiguur terug mens maken door te verwijzen naar haar verhaal, met een eigen verleden en een eigen toekomst. Dat was de bedoeling van het installeren van meer communicatie met de makers van de pagina. Minder afstand en afstandelijkheid tussen mensen, ruimte maken voor verwondering, dat is een remedie tegen cynisme en spot .

‘Dakloosheid vraagt oplossingen.’

Tenslotte: dakloos zijn geeft aan anderen niet het recht om misbruik te maken van de niet zelfgekozen openbaarheid. Dakloos zijn betekent immers dat je door omstandigheden gedoemd bent een openbaar leven te leiden waarin ruimte voor privacy schaars is of zelfs totaal onbestaand. In die zin vraagt dakloosheid oplossingen.

De volgende stap die we gaan ondernemen is dit aan allerlei instanties zoals politie, stadsdiensten, mensen van de NMBS en hulpverleners duidelijk maken aan de hand van overleg. Waardoor we een plan kunnen afspreken waarop deze vrouw minder aan haar lot wordt overgelaten. Een plan waarin ze uiteindelijk ook zeggenschap heeft.

Dakloosheid vraagt oplossingen en als die er zijn is de kans dat onlinepestpagina’s geen voedingsbodem meer krijgen.