Minder tienermoeders

Cijfers

Het aantal tienermoeders in Vlaanderen kent een nieuw laagterecord. Dat is geen verrassing. Het aantal geboortes bij meisjes onder de leeftijd van twintig jaar daalt al acht jaar op rij. In 2007 waren er 1.395 Vlaamse tienermoeders, in 2015 nog 843. Dat zijn er 552 of bijna een op drie minder dan acht jaar geleden. De gemiddelde leeftijd van een tienermoeder blijft wel constant op 18,6 jaar.

Minder tienerzwangerschappen?

Of deze cijfers ook duiden op een daling van het aantal tienerzwangerschappen is niet zeker. Daarvoor zouden we het aantal geboortes naast het aantal abortussen in deze leeftijdsgroep moeten leggen. Die abortuscijfers zijn echter sinds 2011 niet meer gepubliceerd.

Worden tienermeisjes minder vaak (on)gepland zwanger? Is die daling een gevolg van een betere relationele en seksuele vorming? Dat valt dus niet met zekerheid te zeggen.

 ‘Worden tienermeisjes minder vaak (on)gepland zwanger?’

Wat we wel weten is dat het aantal abortussen bij meisjes jonger dan twintig tot 2011 min of meer constant bleef. Als we er voorzichtig van uitgaan dat deze trend zich voortzet, mogen we concluderen dat het totaal aantal tienerzwangerschappen het laatste decennium daalt. Bovendien daalt ook het algemene geboortecijfer. Er zijn op jaarbasis sowieso minder zwangerschappen dan tien jaar geleden.

Oudere moeders

De cijfers over tienermoederschap staan in schril contrast met het feit dat steeds meer Vlaamse moeders op oudere leeftijd een kind krijgen. Eén vrouw op veertig is een tiener als ze voor de eerste maal bevalt. Eén vrouw op tien is vijfendertig of ouder als ze voor de eerste maal bevalt.

Als we kijken naar alle bevallingen, dan is 16% van de vrouwen ouder dan vijfendertig en 2,7% zelfs veertig jaar of ouder op het moment van de bevalling. In 1991 was slechts 0,8% veertig jaar of ouder bij de bevalling. Er zijn dus meer kinderen met een moeder die ouder is dan veertig, dan dat er kinderen zijn met een moeder die jonger is dan twintig.

Kwetsbaar

De gemiddelde leeftijd waarop men een eerste kind krijgt, stijgt naar 28,19 jaar. Een kind krijgen past pas in het plaatje wanneer de studies zijn afgerond, men een eigen woonst en liefst ook een stabiel inkomen heeft. Het contrast met een moeder die nog studeert, kan niet groter zijn.

Tienermoeders krijgen vaak met vooroordelen te maken. Het lijkt wel alsof jong ouderschap gelijk staat aan onverantwoord ouderschap. “Zo jong en al een kind? Kan jij dat wel? Je hebt nog niets bereikt en je denkt dat je al een kind kan opvoeden. Daar zal niet veel van komen. Zijn dat wel die van u? Waarschijnlijk je school niet afgemaakt?” Of na het ravotten in de speeltuin: “Doe jij die wel in bad? Hij is zo vuil.”

‘Tienermoeders krijgen vaak met vooroordelen te maken.’

Niet alleen de leeftijdskloof, maar ook het idee dat men eerst alles ‘op orde’ moet hebben, maakt dat jonge ouders zich meer dan ooit in een marginale positie binnen de maatschappij bevinden. Dat maakt hen extra kwetsbaar. Inzetten op preventie van ongeplande zwangerschap en het steunen van jonge ouders blijft daarom heel belangrijk.

Keuzebegeleiding

Wanneer tienermeisjes en jonge koppels door de zwangerschap voor een moeilijke keuze staan, hebben ze nood aan ondersteuning bij een kwaliteitsvol beslissingsproces. Onze ervaring leert dat ze informatie vragen, maar vooral een luisterend oor zoeken.Fara is een vzw die luistert, informeert en begeleidt bij zwangerschapskeuzes. Fara helpt jongeren keuzes maken in overeenstemming met hun eigen waarden, normen en toekomstdromen. Fara zet ook in op preventie en biedt individuele begeleiding voor jongeren op kantoor, via mail, chat, telefoon of Facebook.

‘Zwangere tieners zoeken een luisterend oor.’

Het is belangrijk hen te helpen om inzicht te krijgen in hun vragen, angsten en twijfels. En deze bespreekbaar te maken. Alleen zo kunnen ze tot een vrije, maar bewuste keuze komen.

Voor tienerouders organiseren we samen met Lejo (Leren door Ervaringen voor Jongeren) twee keer per jaar een tienermoederweekend. Daar kunnen tienermoeders hun netwerk verbreden, ervaringen uitwisselen en leren van elkaar, of gewoon nog eens jong zijn.

Preventie

Naast het bespreekbaar maken van de kinderwens, blijft het ook belangrijk de ‘roze wolk’ van het ouderschap te nuanceren. Dat doen we proactief. Via het Roze Wolk Spel maken we deze thema’s op een ludieke manier bespreekbaar op secundaire scholen. Of we lenen onze Real Care Baby een paar dagen uit om ‘in levende lijve’ te ondervinden wat de zorg voor een kind betekent.

Jongeren die ons contacteren, geven aan dat ze in de knoop liggen met de felle kinderwens die ze ervaren. Of ze vinden anticonceptie moeilijk in gebruik en vragen zich af of ze nu eigenlijk zwanger zouden zijn? Ze hebben geen boodschap aan een volwassene die met het vermanend vingertje staat te zwaaien. Een strenge ontrading heeft weinig effect.

‘We doorprikken de roze wolk van het ouderschap.’

Het is vooral kwestie van te luisteren naar vragen, zorgen en bedenkingen. Wat maakt dat die jongen of meisje op dat moment twijfelt over het krijgen van een kind?

We kunnen hen eventueel in contact brengen met een ervaringsdeskundige. Want wie kan er beter vertellen over het wel en wee van het jonge ouderschap dan een gewezen tienerouder? Op die manier proberen we de roze wolk lichtjes te doorprikken. We hopen jongeren zo een realistisch beeld te geven over zwangerschap en jong ouderschap.

Goede start

Inzetten op preventie – in de zin van de handelingsopties van jongeren vergroten in het geval van kinderwens of ongewenste zwangerschap – is levensbelangrijk. Tienerouders blijven kwetsbaar in onze maatschappij, ondanks of misschien net dankzij hun dalende aantal.

Hopelijk kan hulpverlening blijven inzetten op ondersteunend aanwezig zijn, zodat jonge koppels en hun kinderen een zo goed mogelijke start kunnen maken.